ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΛΕΣΒΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ

Πρόκειται για μια έρευνα που δεν έχει προηγούμενο: για 24 ολόκληρα χρόνια η Νανέτ Γκατρέλ, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας μαζί με τη συνάδελφό της Χένι Μπος από το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ κατέγραψαν την ανατροφή 78 παιδιών που μεγάλωναν με ζευγάρια λεσβιών μαμάδων από την εγκυμοσύνη μέχρι την ενηλικίωση. Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύτηκαν τον περασμένο Ιούνιο στην ιατρική επιθεώρηση Pediatrics, προκάλεσαν παγκόσμια αίσθηση: τα παιδιά των λεσβιακών ζευγαριών παρουσιάζουν λιγότερα προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής και συμπεριφοράς (επιθετικότητα, παραβατικότητα κτλ) σε σχέση με τους συνομηλίκους τους, ενώ οι σχολικές και κοινωνικές επιδόσεις τους είναι υψηλότερες από το μέσο όρο. H δρ. Gatrell μιλάει για τη μεθοδολογία και τα αποτελέσματα των ερευνών της σε αυτή τη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό Têtu.

Αρχίσατε την έρευνά σας το 1986 σε μια εποχή που το φαινόμενο της ομογονεϊκότητας ήταν ακόμα περιθωριακό. Ποια υπήρξαν τα κίνητρά σας;

Τη δεκαετία του ‘80 άνοιξε για πρώτη φορά στην Καλιφόρνια μια τράπεζα σπέρματος που απευθυνόταν σε ανύπαντρες γυναίκες και λεσβιακά ζευγάρια. Σκέφτηκα ότι ήταν μια μοναδική ευκαιρία για να μελετήσω την πρώτη γενιά παιδιών που θα γεννιόντουσαν μέσω τεχνητής γονιμοποίησης με σπέρμα δότη και θα μεγάλωναν σε λεσβιακές οικογένειες. Εκείνη την εποχή δεν είχαμε υπολογιστές, κάναμε τις επισκέψεις μας και καταγράφαμε τα πάντα με μολύβι και χαρτί.

Είναι η πρώτη έρευνα που παρακολουθεί τα παιδιά για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Πράγματι. Πρόκειται για μια δουλειά που κράτησε 24 χρόνια. Σήμερα η ηλικία αυτών των παιδιών είναι ανάμεσα στα 18 και στα 23. Σταματήσαμε τη συλλογή των στοιχείων το Μάιο του 2009 και ξεκινήσαμε τη στατιστική ανάλυση το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς. Πολύς κόσμος περίμενε τα αποτελέσματα με μεγάλο ενδιαφέρον καθώς μπορούν να επηρεάσουν τη συζήτηση γύρω από νομικά ζητήματα, όπως το δικαίωμα πρόσβασης στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ή η αναγνώριση κοινής γονικής μέριμνας στα ομόφυλα ζευγάρια. Έχουμε όμως στη διάθεσή μας και πολλά ακόμα στοιχεία που πρέπει να επεξεργαστούμε. Ετοιμάζουμε μια σειρά από 15 άρθρα, το καθένα με διαφορετικό θέμα. Μόλις έκλεισαν τα 17 τους χρόνια, όλα τα παιδιά συμπλήρωσαν ένα πολύ εκτενές ερωτηματολόγιο που νομίζω ότι μπορεί να μας δώσει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την πορεία τους. Πρόκειται επίσης για την πρώτη έρευνα που παρακολουθεί ζευγάρια λεσβιών για μια περίοδο είκοσι χρόνων. Οπότε ετοιμάζουμε και μια σειρά άρθρων για τις παρατηρήσεις μας γύρω από τις λεσβιακές σχέσεις.

Σύμφωνα με την έρευνα, τα παιδιά των λεσβιακών ζευγαριών τα καταφέρνουν καλύτερα από το μέσο όρο. Λέτε ότι αυτά τα αποτελέσματα σας προκάλεσαν έκπληξη. Για ποιο λόγο;

Πράγματι, μου προκάλεσαν έκπληξη. Οι συνεντεύξεις που πήραμε από τα παιδιά όταν έκλειναν τα δέκα τους χρόνια μας αποκάλυψαν συμπεριφορές στιγματισμού απέναντί τους και σημάδια ψυχολογικής πίεσης. Όταν λοιπόν έκλεισαν τα 17, περίμενα ότι θα μπορούσα να διακρίνω κάποια κατάλοιπα αυτών των εμπειριών. Δεν είχα κανένα λόγο να πιστεύω ότι θα τα πήγαιναν καλύτερα από τα άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Και όμως υπάρχει διαφορά και στατιστικά είναι αρκετά ισχυρή.

Πώς εξηγείτε αυτή την αλλαγή ανάμεσα στην ηλικία των δέκα και των δεκαεπτά;

Καταρχάς, είχαμε αυτή την περίοδο μια σημαντική αλλαγή των κοινωνικών στάσεων και νοοτροπιών γύρω από την ομοφυλοφιλία. Επιπλέον αυτά τα παιδιά είχαν την τύχη να ευαισθητοποιηθούν από πολύ μικρή ηλικία σε θέματα προκαταλήψεων και διακρίσεων. Οι μαμάδες τους πάλεψαν για να γίνουν τα παιδιά τους αποδεκτά στο σχολείο, για μια εκπαίδευση που θα αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Αυτό ωφέλησε όλους τους μαθητές αλλά ευαισθητοποίησε και τους καθηγητές τους σχετικά με θέματα διακρίσεων στο σχολικό περιβάλλον. Θα γνωρίζουμε περισσότερα όταν έχουμε ολοκληρώσει την ανάλυση όλων των ερωτηματολογίων.

Πιστεύετε ότι οι κοινωνικές αλλαγές υπήρξαν τόσο σημαντικές μέσα σε μόλις επτά χρόνια;

Μιλάμε για την περίοδο που το θέμα του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών κυριάρχησε στην πολιτική συζήτηση και τον τύπο και αναγνωρίστηκε νομικά σε πέντε πολιτείες της Αμερικής. Είναι επίσης η περίοδος που πολλά δημόσια πρόσωπα μίλησαν δημόσια για την ομοφυλοφιλία τους. Όλα αυτά βοηθούν στη μεγαλύτερη ορατότητα των ομοφυλόφιλων. Παραδόξως, και οι επιθέσεις της χριστιανικής δεξιάς βοήθησαν με τον τρόπο τους: πρόκειται για ένα λόγο που στηρίζεται στο μίσος και τη φοβικότητα και γι’ αυτό απωθεί πολύ κόσμο.

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να εξηγήσουν τα αποτελέσματα της έρευνας;

Πρόκειται για παιδιά που οι γονείς τους τα ήθελαν πραγματικά πάρα πολύ, σε αντίθεση με ένα σωρό άλλα παιδιά που γεννιούνται στις ΗΠΑ από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Αυτές οι γυναίκες πάλεψαν για να γίνουν μανάδες, παρά το γεγονός ότι το κοινωνικό περιβάλλον τις θεωρούσε εγωίστριες που θέλουν να φέρουν στον κόσμο παιδιά που θα στιγματιστούν εξαιτίας της σεξουαλικότητας των γονιών τους. Έδωσαν τα πάντα για την ανατροφή των παιδιών τους και συμμετείχαν ενεργά σε όλες τις αποφάσεις που είχαν σχέση με την εκπαίδευση. Αγωνίστηκαν οι ίδιες για να ευαισθητοποιήσουν όλους όσοι ερχόταν σε επαφή με τα παιδιά, τους γυναικολόγους στο μαιευτήριο, τους παιδιάτρους, το προσωπικό των βρεφονηπιακών σταθμών, τους δασκάλους στο σχολείο… Επιπλέον πρόκειται για ζευγάρια που μοιράζονται ισότιμα οτιδήποτε έχει να κάνει με τη φροντίδα των παιδιών. Ως ψυχίατρος δουλεύω με πολλές διαφορετικές οικογένειες και πολύ σπάνια ακούω από ετερόφυλα ζευγάρια αυτό που ακούω από τις λεσβίες μητέρες: “σήμερα είναι η σειρά μου να τα διαβάσω ιστορία” ή “σήμερα είναι η σειρά μου να τα κάνω μπάνιο…” Ακόμα και σε περίπτωση χωρισμού, συνεχίζουν να μοιράζονται ισότιμα τη φροντίδα των παιδιών τους.

Σας κάνει εντύπωση ότι δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά στην ψυχολογική κατάσταση των παιδιών που γεννήθηκαν από το σπέρμα ενός ανώνυμου δότη σε σχέση με τα παιδιά που μπορούν να μάθουν την ταυτότητά του;

Κι εγώ θεωρούσα ότι τα παιδιά που γεννήθηκαν μέσω ανώνυμης δωρεάς σπέρματος θα είχαν περισσότερα ερωτηματικά. Παρόλα αυτά φαίνεται να προσαρμόζονται χωρίς πρόβλημα. Μην ξεχνάμε ότι αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου οι διαφορετικές μορφές οικογένειας πολλαπλασιάζονται: υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν μόνο με ένα γονιό ή με τους παππούδες κτλ. Δεν υπάρχει μόνο ένα πρότυπο όπως συνέβαινε στο παρελθόν.

Ένας από τους περιορισμούς της έρευνάς σας είναι ότι δεν μπορέσατε να πάρετε συνεντεύξεις από τους δασκάλους των παιδιών. Για ποιο λόγο;

Ήταν θέμα πόρων. Για πάρα πολλά χρόνια χρηματοδοτούσα αυτή την έρευνα από το μισθό μου. Μόνο το τελευταίο διάστημα μπόρεσα να έχω πρόσβαση σε κάποιες επιχορηγήσεις – κάτι που μου προσάπτουν ορισμένοι καθώς ανάμεσα σε αυτούς που συνέβαλαν υπάρχουν και ΛΟΑΔ οργανώσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ο δημόσιος τομέας στις ΗΠΑ δεν επιχορηγεί καμία έρευνα που καταπιάνεται με ευαίσθητα πολιτικά ζητήματα. Ειδικά τα προηγούμενα χρόνια θα με χρηματοδοτούσαν μόνο αν προσπαθούσα να αποδείξω ότι οι λεσβίες είναι ψυχοπαθείς!

Είναι στα σχέδιά σας να μελετήσετε και τα παιδιά των γκέι μπαμπάδων;

Αν ήμουν νεότερη, θα το έκανα. Είμαι όμως ευτυχής που βλέπω νεότερους ερευνητές να ενδιαφέρονται για το θέμα. Και ενθουσιασμένη που μπορώ να περάσω τη σκυτάλη στους επόμενους!

Και βέβαια για το ίδιο θέμα μπορείτε να δείτε την ταινία “Τα Παιδιά είναι Εντάξει” που έχει βγει αυτές τις μέρες στους κινηματογράφους.