Η ΑΝΤΕΛ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ

[Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα της εφημερίδας Athens Voice όπου μπορείτε να αφήσετε και τα δικά σας σχόλια.]

 
Μια επιλογή από τις ταινίες με ΛΟΑΔ θεματική που είδαμε στις φετινές “Νύχτες Πρεμιέρας”:

Η ζωή της Αντέλ (La vie d' Adèle)
του Αμπντελατίφ Κεσίς (Γαλλία)

Σπάνια βρίσκεις έναν σκηνοθέτη (τον Κεσίς) που να συναντά στο πρόσωπο μιας ηθοποιού (της Αντέλ Εξαρχόπουλος) καταλληλότερο εργαλείο για να αναδείξει το όραμά του με σάρκα και οστά: Με την κάμερα κολλημένη στο πρόσωπό της σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, κάθε βλέμμα της, κάθε απείθαρχο τσουλούφι που πέφτει στο πρόσωπό της, κάθε ερωτικός αναστεναγμός, κάθε δάκρυ και φλέγμα και σάλιο από το κλάμα της, κάθε μπουκιά που καταβροχθίζει λαίμαργα γίνονται το ακατέργαστο υλικό που αναδεικνύει το μεγαλείο της ζωής όπως ακριβώς είναι, σφύζουσα και παλλόμενη, πραγματικό φαινόμενο της φύσης, σε όλη τη λαχταριστή της πολυπλοκότητα.

Επιπλέον, σπάνια βρίσκεις ένα κινηματογραφικό έργο με θέμα μια ομοφυλοφιλική σχέση που να δικαιώνει περισσότερο το περίφημο κλισέ της «ταινίας που αφορά τους πάντες και όχι μόνο τους ομοφυλόφιλους». Αλλά και σπάνια βρίσκεις μια ταινία που να παρακολουθεί μια γκέι σχέση σε όλη της την εξέλιξη, από την πρώτη γνωριμία και τον κυκεώνα του ερωτικού πάθους μέχρι τη συγκατοίκηση , όταν δύο διαφορετικοί άνθρωποι ανακαλύπτουν ασυμβατότητες που και το πιο έντονο πάθος δεν μπορεί να καταργήσει.

Και από κει στο χωρισμό και ό,τι έρχεται μετά απ' αυτόν, τόσο για εκείνη που δεν μπορεί να προχωρήσει όσο και για την άλλη που περνάει σε μια σχέση εντελώς διαφορετική, όπου η συντροφικότητα παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο από το πάθος. Και τέλος, αυτό που μένει στον καθένα μας μετά από κάθε χωρισμό, το κομμάτι του άλλου που θα κουβαλάμε για πάντα μαζί μας ακόμα κι όταν η ιστορία έχει λάβει οριστικά τέλος. Η σκηνή που οι δύο κοπέλες συναντιούνται σε ένα καφέ καιρό μετά τον χωρισμό τους, το πάθος που δεν λέει να σβήσει, αλλά και η οδυνηρή συνειδητοποίηση ότι τα πάντα έχουν αλλάξει και δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής αποτελεί στην κυριολεξία υλικό κινηματογραφικής ανθολογίας.

Η ανακάλυψη της ομοφυλόφιλης έλξης είναι κάτι που θα τρομάξει την «άβγαλτη» Αντέλ, ιδίως όταν έρχεται αντιμέτωπη με την εχθρότητα του κοινωνικού της περίγυρου. Η ίδια θα προτιμήσει να μην μάθουν οι γονείς της και οι συνάδελφοι στο σχολείο για τη λεσβιακή της σχέση. Η ταινία προβάλλει όλα αυτά τα ζητήματα, αλλά την ίδια στιγμή τα υπερβαίνει, προτιμώντας να εστιάσει στο κομμάτι της ανθρώπινης σχέσης μεταξύ των δύο γυναικών. Είναι γνωστή άλλωστε η δουλειά του συγκεκριμένου σκηνοθέτη σχετικά με τα ζητήματα διαφορετικότητας που αντιμετωπίζει η γαλλική κοινωνία. Στην ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και η παρέμβαση του καλλιτεχνικού διευθυντή του φεστιβάλ κ. Ανδρεαδάκη, που πριν την προβολή της ταινίας περιορίστηκε σε μια διακριτική αλλά εύγλωττη νύξη σχετικά με τα πρόσφατα γεγονότα της ελληνικής πολιτικής ζωής σε αντιδιαστολή με το μήνυμα της ταινίας για την αγάπη που δεν γνωρίζει φραγμούς και προκαταλήψεις.

Δύο Μητέρες (Zwei Mütter)
της Anne Zohra Berrached (Γερμανία)

H Κάτια και η Ίζα είναι ζευγάρι. Η Κάτια και η Ίζα θέλουν να κάνουν παιδί. Ακόμα και στη σύγχρονη Γερμανία η υλοποίηση μιας τέτοιας επιθυμίας αποδεικνύεται εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση. Μια οδύσσεια με τράπεζες σπέρματος, γυναικολόγους και άντρες - υποψήφιους δότες ξεκινάει, και το ερώτημα που πλανάται αμείλικτο πάνω από τις δύο γυναίκες είναι κατά πόσο η σχέση μεταξύ τους θα αντέξει το συναισθηματικό και οικονομικό κόστος αυτής της περιπέτειας, αλλά και τη διαταραχή των ρόλων ανάμεσα στο ζευγάρι: Η Ίζα είναι αυτή που επιθυμεί διακαώς να μείνει έγκυος και να μείνει σπίτι μεγαλώνοντας το παιδί τους, ενώ η Κάτια θα αναλάβει τον κλασικό ρόλο του «κουβαλητή» χωρίς να έχει κανένα βιολογικό δεσμό με το παιδί.

Ταινία που στηρίζεται στις εμπειρίες πραγματικών ζευγαριών, οι «Δύο Μητέρες» είναι ένα εξαιρετικά τίμιο φιλμ που δεν καταδικάζει κανέναν αλλά δεν χαρίζεται και σε κανέναν. Πέρα από την ειλικρίνεια των ερωτικών σκηνών (που δεν έχουν καμία σχέση με τις "lipstick" ανδρικές φαντασιώσεις που βλέπουμε αλλού – οι γυναίκες αυτές σε πείθουν ότι είναι ερωμένες με όλη την αφτιασίδωτη οικειότητα που αυτό συνεπάγεται), δεν μπορεί να μην θαυμάσει κανείς και την υποκριτική δεινότητα όλων των «τρίτων» που έρχονται σε επαφή με το ζευγάρι (του δικηγόρου, του γιατρού, της φαρμακοποιού, των αντρών που πουλάνε το σπέρμα τους μέσω αγγελίας κτλ.) Μια ταινία που υπηρετεί την αλήθεια μακριά από κηρύγματα και αρχέτυπα.

Εις το όνομα του...(W imię...)
της Malgorzata Szumowska (Πολωνία

«Μέσα στον καθένα μας υπάρχει ένα σημείο που παραμένει άσπιλο και αναμάρτητο»μας λέει κάπου ο καθολικός ιερέας και πρωταγωνιστής της ταινίας· και η πολωνέζα σκηνοθέτης αναζητά αυτή τη χαμένη αγνότητα μέσα σε ένα σύμπαν όπου κυριαρχεί η ανέμελη εφηβική σκληρότητα, ενοχές που καταπνίγονται στο αλκοόλ και η άκαμπτη εθελοτυφλία της εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Όπλα της η εξαιρετική φωτογραφία και η υποβλητική μουσική της ταινίας, πέρα όμως από το εντυπωσιακό περίβλημα έχει κανείς την εντύπωση ότι ο αφηγηματικός ειρμός της ταινίας πετάγεται ταυτόχρονα σε πολλές κατευθύνσεις και τελικά μένει μετέωρος.

Στα βάθη της πολωνικής επαρχίας, ο ιερέας της ιστορίας μας προσπαθεί να σώσει από το αναμορφωτήριο εφήβους που αντιμετωπίζουν κοινωνικά προβλήματα· η ανάγκη για αγάπη και συντροφικότητα θα τον τραβήξει σε έναν από αυτούς, τον πιο εσωστρεφή και ευαίσθητο. Κάπου ενδιάμεσα η ταινία θα θίξει και άλλα ζητήματα όπως το εφηβικό bullying που μπορεί να λάβει και τη μορφή της σεξουαλικής βίας και οι τραγικές του συνέπειες. Η ταινία παρουσιάζει «από μέσα» το ψυχολογικό αδιέξοδο ενός ομοφυλόφιλου ιερέα και μια εκκλησία που λειτουργεί ταυτόχρονα ως αυστηρός δυνάστης αλλά και ασφαλές καταφύγιο για όσους γεννιούνται «διαφορετικοί».

I am Divine
του Jeffrey Schwarz (Ην. Πολιτείες)

«H πιο όμορφη γυναίκα στον κόσμο». «Η πιο βρωμερή ύπαρξη στον πλανήτη». Τόσα χρόνια μετά τον θάνατό της, παραμένει αδύνατο να αναφερθεί κανείς στην Divine χρησιμοποιώντας οτιδήποτε άλλο εκτός από τον υπερθετικό βαθμό. Σε αυτό το ντοκιμαντέρ φτιαγμένο με τα υλικά της αγάπης και της φροντίδας για τη μνήμη του θρυλικού performer, οι άνθρωποι που τον έζησαν από κοντά εξιστορούν από την αρχή την πορεία του Harris Glenn Milstead, ενός αγοριού που ως παχύσαρκος και θηλυπρεπής έφηβος βρέθηκε στο στόχαστρο των τραμπούκων, πλάθοντας μέσα από τις τραυματικές εμπειρίες του την εξωφρενική και μονίμως οργισμένη drag περσόνα της Divine.

Η ταινία σκιαγραφεί με άφθονο χιούμορ και συναίσθημα τη ζωή της μούσας του underground που πρωταγωνίστησε στις μηδενικού προϋπολογισμού trash υπερπαραγωγές του John Waters (για χάρη του οποίου έπεσε θύμα βιασμού από έναν τεράστιο αστακό και δοκίμασε κόπρανα σκύλου), και εξελίχτηκε στη μετέπειτα ντίβα και το απόλυτο γκέι ίνδαλμα της ντίσκο εποχής. Πέρα όμως από την προσωπική ιστορία (που είχε άσχημη κατάληξη για πολλούς από τους εμπλεκόμενους) έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς ποιο ήταν ιστορικά εκείνο το σημείο καμπής όπου τα «σκουπίδια» του trash μετατράπηκαν σε διαχρονικά διαμάντια της ποπ κουλτούρας και η κάποτε ριψοκίνδυνη αντισυμβατικότητα ξεπλύθηκε από την «μπίχλα» του περιθωρίου για να μετατραπεί και η ίδια σε επικερδές εμπορικό φαινόμενο.

Το τελευταίο καλοκαίρι (Last Summer)
του Mark Thiedeman (Ην. Πολιτείες)

Ταινία που χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από εισφορές μέσω του ίντερνετ, το «Τελευταίο Καλοκαίρι» είναι μια ελεγεία του αμερικάνικου Νότου μέσα από μια ιστορία δυο εφήβων που αγαπιούνται και πρόκειται σύντομα να αποχωριστούν ο ένας τον άλλο. O Λουκ και ο Τζόνας είναι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους. Αθλητικός αλλά μέτριος μαθητής ο ένας, προικισμένος στη ζωγραφική και τα μαθήματα ο άλλος. Ο Λουκ δεν έχει πρόβλημα να παραμείνει στη μικρή κωμόπολη του Νότου όπου μεγάλωσαν· αντίθετα ο φίλος του ετοιμάζεται να φύγει για το κολέγιο, θέλοντας να ανοίξει τα φτερά του και να γνωρίσει τον κόσμο έξω απ' το προστατευμένο κουκούλι της εφηβικής τους ηλικίας.

Η ταινία μπορεί να αγγίξει τα εφηβικά απωθημένα πολλών γκέι θεατών καθώς περιγράφει έναν γλυκό και τρυφερό δεσμό ανάμεσα σε δύο νεαρά αγόρια που δεν συναντάει κανένα οικογενειακό ή κοινωνικό εμπόδιο, παρά το γεγονός ότι μεγαλώνουν σε μια μικρή, επαρχιακή πολίχνη. Από κει και πέρα, κύριο μέλημα του σκηνοθέτη δεν είναι η αφήγηση, αλλά η λυρική αποτύπωση της νοσταλγίας του τελευταίου ράθυμου καλοκαιριού πριν την αναπόφευκτη ενηλικίωση μέσα από ήχους και εικόνες: Δροσοσταλίδες που κρέμονται από ιστούς αράχνης, πουλιά που κελαηδούν ασταμάτητα πάνω σε ανθισμένες μανόλιες, πρωϊνές ηλιαχτίδες που φωτίζουν ανακατωμένα από τον ύπνο αγορίστικα κεφάλια και ζευγάρια all-star που ερωτοτροπούν με πάνινα πάνω σε εφηβικά κρεβάτια...

India Blues
του Γιάννη Μαρκάκη (Γερμανία)

Η μοναδική από τις ταινίες με λοαδ περιεχόμενο που έχει κάποια σχέση με Ελλάδα (καθώς έλληνες είναι ο σκηνοθέτης και ένας από τους πρωταγωνιστές της ταινίας) παρουσιάζει την ιστορία ενός έλληνα και ενός γερμανού που γνωρίζονται στο Βερολίνο με αφορμή μια συγκατοίκηση και καταλήγουν εραστές. Η ταινία εξετάζει τη σχέση τους μέσα από οκτώ διαφορετικές σκηνές που σύμφωνα με τον δημιουργό της αντιστοιχούν σε οκτώ διαφορετικά συναισθήματα και οκτώ στάδια της σχέσης τους. Οι διάλογοι είναι ελάχιστοι και η ταινία δεν δίνει στον θεατή την ευκαιρία να εμβαθύνει στους χαρακτήρες ή τη μεταξύ τους σχέση πέρα από κάποια στιγμιότυπα τρυφερότητας, έντασης ή σεξουαλικού πάθους (τα οποία συνοδεύονται από την «περίεργη» ανάγκη των πρωταγωνιστών να ανταλλάσσουν σωματικά υγρά όπως αίμα, σπέρμα κτλ).

(Ευχαριστώ θερμά την υπεύθυνη επικοινωνίας του φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας» κυρία Μαρία Ναθαναήλ, καθώς χωρίς την πολύτιμη βοήθειά της δεν θα μπορούσε να γραφτεί αυτό το άρθρο. Η σειρά με την οποία παρουσιάζονται οι έξι ταινίες είναι εντελώς υποκειμενική και η κατάταξη έχει γίνει με βάση το προσωπικό μου γούστο).

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΣ ΦΑΝΤΑΡΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΣΥΝΤΡΟΦΟ

[Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο της εφημερίδας Athens Voice όπου μπορείτε να διαβάσετε και τα σχετικά σχόλια.]

Η επιστολή που θα διαβάσετε γράφτηκε από έναν αμερικάνο φαντάρο που πολέμησε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με αφορμή την πρώτη επέτειο της γνωριμίας του με έναν συνάδελφο στο μέτωπο της γαλλικής Βόρειας Αφρικής.

«Αυτό είναι η ανάμνηση μιας επετείου – η επέτειος της 23ης Οκτωβρίου 1943 όταν σε άκουσα να τραγουδάς για πρώτη φορά στη Βόρεια Αφρική. Το τραγούδι μου φέρνει στη μνήμη τις πιο ευτυχισμένες στιγμές που γνώρισα. Αναμνήσεις μιας παράστασης από φαντάρους – η αυλαία ραμμένη από τα φουσκωτά της αντιαεροπορίας – οι προβολείς από κονσέρβες κακάο – οι πρόβες που κρατούσαν μέχρι αργά το βράδυ – ένα όμορφο αγόρι με μια υπέροχη φωνή τενόρου. Η πρεμιέρα σε ένα θέατρο στο Καναστέλ – λίγο μοσχάτο παραπάνω και κάποιος που κατάλαβε. Συναρπαστικές μέρες που ανεβάζαμε παραστάσεις στη βαρύτιμη αίθουσα της Όπερας του Οράν – μια παρεξήγηση – και μια εξήγηση στα παρασκήνια λίγο πριν σηκωθεί η αυλαία.

Ποτά στον “Χρυσό Κόκκορα” – δείπνο στου “Ομπέρζ” – ένα δαχτυλίδι και μια υπόσχεση. Η παράσταση για την Α΄ Μεραρχία Τεθωρακισμένων – κρασί μοσχάτο και ουίσκι – κάποιος που έπρεπε να τον κουβαλήσω από το φορτηγό και να τον βάλω για ύπνο στη σκηνή του. Ένα βράδυ με καταρρακτώδη βροχή και δύο καταμουσκεμένοι φαντάροι κάτω από ένα μοναχικό δέντρο μέσα στην απεραντοσύνη της Αφρικής. Ένα δανεικό γαλλικό ξεσκέπαστο αμάξι – το ζεστό θειάφι της άνοιξης, η δροσιά της Μεσογείου κι ένα πικ-νικ με τρόφιμα του δελτίου και ζεστά αναψυκτικά. Δύο υπολοχαγοί, αρκετά ξύπνιοι όταν χρειάστηκε να μάθουν την παρτιτούρα, όχι όμως τόσο ώστε να καταλάβουν ότι θέλαμε να μείνουμε μόνοι. Ένας φανταχτερός πιανίστας –ζήλια– δυστυχισμένες μέρες και μοναχικές νύχτες. Η κρύα, ανεμοδαρμένη νύχτα που συρθήκαμε μπουσουλώντας μέσα απ' το παράθυρο του στρατιωτικού θεάτρου και αποκοιμηθήκαμε στα παρασκήνια πάνω σε ένα ράντζο – το σοκ όταν ξυπνήσαμε και ανακαλύψαμε ότι, σαν από θαύμα, δεν μας είχε πάρει είδηση κανείς. Μια γρήγορη βόλτα με το αμάξι μέχρι τον γκρεμό πάνω απ' τη θάλασσα – φωτογραφίες και μια στάση ανάμεσα στα πορφυρόχρωμα τσαμπιά και τις δροσερές φυλλωσιές ενός αμπελώνα.

Η ευτυχία όταν μας είπαν πως γυρίζουμε στην πατρίδα – και η δυστυχία όταν μάθαμε ότι δεν θα φεύγαμε μαζί. Τρυφεροί αποχαιρετισμοί σε μια απόμερη παραλία κάτω απ’ το αστροκέντητο βελούδο της αφρικανικής νύχτας και δάκρυα που δεν έλεγαν να σταματήσουν καθώς στεκόμουν πάνω στα αναχώματα της παραλίας κοιτώντας το κονβόι σου να εξαφανίζεται στον ορίζοντα.

Ορκιστήκαμε ότι θα ξαναβρισκόμαστε “πίσω στην πατρίδα”, αλλά η μοίρα γνώριζε καλύτερα – εσύ δεν επέστρεψες ποτέ. Γι’ αυτό Ντέιβ, όπου και να ’σαι, ελπίζω αυτές οι αναμνήσεις να είναι το ίδιο πολύτιμες για σένα όσο είναι και για μένα.

Καληνύχτα και κοιμήσου γλυκά έρωτά μου,
Μπράιαν Κιθ»

[Μετάφραση από εδώ]

---

Μερικές πληροφορίες:

* Το γράμμα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1961 στο πρωτοποριακό περιοδικό ΟΝΕ, έκδοση του λεγόμενου «ομοφιλικού» κινήματος. Το ομοφιλικό κίνημα (που χρησιμοποιούσε τη λέξη homophile αντί της λέξης homosexual ακριβώς για να τονίσει την έννοια της «φιλίας» με την αρχαιοελληνική της σημασία σε αντιδιαστολή με το σεξ) υπήρξε η πρώτη εμβρυακή προσπάθεια των ομοφυλόφιλων της Αμερικής να διαμαρτυρηθούν για τις διώξεις σε βάρος τους κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60.

* Το περιοδικό εκδιδόταν στο Λος Άντζελες συνεχώς από το 1953 ως το 1967 παρά τις προσπάθειες των αρχών να διακόψουν την κυκλοφορία του λόγω «άσεμνου» περιεχομένου. Σήμερα τα αρχεία του ανήκουν στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.

* Ένας ερευνητής ανακάλυψε την πρωτότυπη επιστολή το 2000 στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Ο αποστολέας δεν είναι γνωστός –- η συνωνυμία με τον γνωστό ηθοποιό και πρωταγωνιστή της τηλεοπτικής σειράς Family Affair που υπηρέτησε επίσης κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μάλλον συμπτωματική.

* Η γαλλική Βόρεια Αφρική ελεγχόταν από το δωσίλογο καθεστώς του Βισί μέχρι την απελευθέρωσή της από τους Συμμάχους το φθινόπωρο του 1942. Η Βόρεια Αφρική υπήρξε σκηνικό και για άλλες ρομαντικές ιστορίες με φόντο τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όπως η «Καζαμπλάνκα» και ο «Άγγλος Ασθενής».

* Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο ούγγρος κόμης Αλμάσι – η ζωή του οποίου υπήρξε έμπνευση για τον «Άγγλο Ασθενή»– δεν υπήρξε ερωτευμένος με την Κάθριν Κλίφτον αλλά με έναν γερμανό στρατιώτη ονόματι Χανς Ένχολτ.

* Η επιστολή υπήρξε έμπνευση για ένα τραγούδι των Goldfrapp που περιλαμβάνεται στον τελευταίο τους δίσκο «Tales of Us»

 

ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟΣΙΩΠΗΣΗ

[Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο της εφημερίδας Athens Voice όπου μπορείτε να διαβάσετε και τα σχετικά σχόλια.]

 

Με αφορμή το νομοσχέδιο για το Λύκειο και τις ενστάσεις διάφορων επώνυμων προοδευτικών για το κατά πόσο μαθήματα που θεωρούν «παρωχημένα» και «αντιδραστικά» όπως τα Αρχαία και τα Θρησκευτικά θα πρέπει να συνεχίσουν να διδάσκονται, αναρωτήθηκα για ποιο λόγο οι ίδιοι άνθρωποι δεν έχουν θίξει ποτέ ένα ζήτημα παιδείας που δεν είναι ιδεολογικό ή συμβολικό, αλλά επηρεάζει την πραγματική ζωή χιλιάδων ανθρώπων.

Αναφέρομαι στην πλήρη αποσιώπηση από τη διδακτέα σχολική ύλη τόσο της ιστορικής και πολιτισμικής διάστασης του φαινομένου της ομοφυλοφιλίας, όσο και του κοινωνικού ζητήματος των προκαταλήψεων και διακρίσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ομοφυλόφιλοι. Κι επειδή οποιαδήποτε προσπάθεια να διδαχθεί ο ελληνικός πολιτισμός χωρίς να θιγεί το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας είναι πρακτικά αδύνατη, η αποσιώπηση αυτή παίρνει τη μορφή της επιλεκτικής λογοκρισίας και φίμωσης όπως θα δούμε και αναλυτικά στα παρακάτω παραδείγματα.

Ειδικά στο ζήτημα της διδασκαλίας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού οι αποσιωπήσεις μπορούν να φτάσουν μέχρι τη διαστρέβλωση. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα του βιβλίου «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας» που διδάσκεται στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου σχετικά με τη Σαπφώ:

«Επειδή οι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν την ελευθερία που ανέδυε η ποίηση της Σαπφώς, απέδωσαν στην ποιήτρια περιπαθή έρωτα με πολλούς ποιητές, αλλά και με μαθήτριές της. Ωστόσο, οι διαβολές που διατυπώθηκαν για τη Σαπφώ δε φαίνεται να ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Αν ίσχυαν αυτές, οι Μυτιληναίοι δε θα της ζητούσαν να εξυμνεί σε νυμφικές ωδές νόμιμους γάμους ούτε θα της απέδιδαν υψηλές τιμές για την ποίησή της.»

Η Σαπφώ αποκαθίσταται εν μέρει στο βιβλίο «Ανθολογία Αρχαϊκής Λυρικής Ποίησης» που είναι μάθημα κατεύθυνσης στη Β' Λυκείου. Εκεί, χωρίς να γίνεται κάποια άλλη αναφορά, περιλαμβάνονται δύο ερωτικά ποιήματα της μεγάλης ποιήτριας που είναι ξεκάθαρο ότι απευθύνονται σε κοπέλες. Στο ίδιο βιβλίο όμως, μάταια θα προσπαθήσει ο μαθητής του Γυμνασίου ή ακόμα και της θεωρητικής κατεύθυνσης στο Λύκειο να βρει πληροφορίες για την πλουσιότατη ερωτική ποίηση του μεγάλου Θέογνη από τα Μέγαρα. Ο μαθητής δεν θα μάθει ποιος είναι ο όμορφος Κύρνος στον οποίο απευθύνεται ο ποιητής, ούτε για ποιο λόγο ο Θέογνης του αφιέρωσε τα έργα του («μα θα σε τραγουδούν οι άνθρωποι και θα 'χεις όνομα αθάνατο/ Κύρνε, σε όλη την Ελλάδα θα αντηχεί και στα νησιά»)

Οι μαθητές του ελληνικού σχολείου δεν πρόκειται να διδαχθούν τίποτα από το «Συμπόσιο» ή τον «Φαίδρο» του Πλάτωνα – διάλογοι όπου το ζήτημα του έρωτα και της αθανασίας της ψυχής τίθεται ξεκάθαρα μέσα από παραδείγματα ερώτων του ίδιου φύλου. Στο Γυμνάσιο θα διδαχθούν μόνο αποσπάσματα από την «Απολογία του Σωκράτη» και την «Πολιτεία» ενώ οι μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης στην Γ' Λυκείου θα πάρουν μια γεύση και από τον «Πρωταγόρα». Στο βιβλίο «Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων» της Γ' Γυμνασίου οι μαθητές μπορούν να διαβάσουν μόνο μια διαστρεβλωμένη περίληψη του «Συμποσίου»:

"Σε συμπόσιο που οργάνωσε ο τραγικός ποιητής Aγάθων εγκωμιάζεται ο θεός Έρωτας. O λόγος του Σωκράτη παραπέμπει στη συνομιλία του με τη μάντισσα Διοτίμα για τη φύση του Έρωτα, ουσιαστικά όμως απηχεί συνομιλία με την ψυχή του. O Aριστοφάνης, για να δείξει ότι ο έρωτας είναι έμφυτος σε όλους τους ανθρώπους, θα πλάσει μύθο, σύμφωνα με τον οποίο τα δύο φύλα αρχικά ήταν συνενωμένα και διαχωρίστηκαν από τον Aπόλλωνα. O διάλογος κλείνει με τον Aλκιβιάδη που πλέκει το εγκώμιο του Σωκράτη.»

Φυσικά όποιος έχει διαβάσει το «Συμπόσιο» γνωρίζει πολύ καλά ότι, σύμφωνα με τον μύθο του Αριστοφάνη δεν ήταν «τα δύο φύλα» ενωμένα: Στην αρχέγονη κατάσταση ο κάθε άνθρωπος ήταν ενωμένος με το άλλο του μισό – κάποιοι με άτομο του ίδιου φύλου και κάποιοι με άτομο διαφορετικού φύλου. Και από τότε ο κάθε άνθρωπος περνάει τη ζωή του αναζητώντας το έτερον ήμισυ. Οι συντάκτες του βιβλίου αποσιωπούν εντελώς την πρώτη περίπτωση – αποκλείοντας έτσι σε μια γραμμή ένα ολόκληρο κομμάτι της ανθρωπότητας.

Και για να μείνουμε στον Αριστοφάνη, οι υπεύθυνοι της σχολικής ύλης αποφεύγουν να διδάξουν στα παιδιά κωμωδίες όπως οι «Νεφέλες» ή οι «Θεσμοφοριάζουσες» που βρίθουν από ομοερωτικές αναφορές (έστω και με σκωπτική διάθεση). Επιλέγουν για την Γ' Γυμνασίου τους «Όρνιθες», αλλά κι εκεί δεν μπορούν να ξεφύγουν. Στον στίχο 146 διαβάζουμε πως φαντάζεται ο Ευελπίδης την ιδανική πόλη όπου θα ήθελε να ζήσει:

«Ωραίου παιδιού ανταμώνοντάς με ο κύρης
να παραπονεθεί σαν πειραγμένος
Τί φίλος είσαι εσύ βρε Στιλβωνίδη
Βρήκες τον γιο μου που έβγαινε λουσμένος
απ' την παλαίστρα και δεν τού πες λέξη
ούτε φιλί, ούτε χάδι ή τίποτα άλλο;»

Πέρα από την ελλιπή μετάφραση του τελευταίου στίχου ("οὐκ ἔκυσας, οὐ προσεῖπας, οὐ προσηγάγου, οὐκ ὠρχιπέδισας" = «δεν τον φίλησες, δεν τον έψησες, δεν τον στρίμωξες, δεν του χούφτωσες τα αχαμνά»), οι συντάκτες του βιβλίου κάνουν και πάλι το θαύμα τους σπεύδοντας να «εξηγήσουν» την επίμαχη φράση με μια υποσημείωση στο περιθώριο του κειμένου, μην τυχόν και την ... παρεξηγήσουν καθηγητές και μαθητές:

«Στην πραγματική ζωή τόσο οι πατέρες όσο και οι πόλεις φρόντιζαν ιδιαίτερα να προστατεύουν τα αγόρια.»

«Στην πραγματική ζωή» όντως οι γονείς και οι νόμοι φρόντιζαν να προστατεύουν τους ανήλικους. Όμως στην «πραγματική ζωή» των αρχαίων συνέβαιναν και πολλά άλλα πράγματα τα οποία το βιβλίο αποσιωπά εντελώς.

Ίδια γεύση και στα αποσπάσματα της «Ιλιάδας» που διδάσκονται οι μαθητές στη Β' Γυμνασίου αλλά και της «Αλεξάνδρου Αναβάσεως»   του Αρριανού που διδάσκεται στην Γ' Γυμνασίου: Ούτε ο θρήνος του Αλέξανδρου για τον Ηφαιστίωνα που περιγράφει κατά γράμμα ο Αρριανός, ούτε η περίφημη σκηνή όπου ο Αχιλλέας προσπαθεί να αγκαλιάσει το φάντασμα του νεκρού Πάτροκλου περιλαμβάνονται στη διδακτέα ύλη, προφανώς για να αποφευχθεί οποιαδήποτε σχετική συζήτηση στην τάξη... Από τη νεοελληνική λογοτεχνία οι μαθητές θα διαβάσουν αρκετά έργα του Καβάφη (τρία στην Γ' Γυμνασίου, επτά στην Α' Λυκείου κτλ) – όμως ούτε ένα από τα ερωτικά του ποιήματα δεν περιλαμβάνεται σε αυτά. Τέλος, μάταια θα προσπαθήσουν να βρουν σχετικές πληροφορίες στα βιογραφικά σημειώματα του Λαπαθιώτη (Γ' Γυμνασίου, Β' Λυκείου), του Ιωάννου (Γ' Λυκείου), του Όσκαρ Ουάιλντ, του Λόρκα ή στο σημείωμα που συνοδεύει τα «Σονέτα» του Σέξπιρ (όλα στο βιβλίο «Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία» της Β' Λυκείου)

Τίποτα από τα παραπάνω δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποια «πουριτανική» διάθεση των συντακτών των σχολικών βιβλίων: Ο ερωτισμός δεν αποκλείεται από τη σχολική ύλη, φτάνει να κατευθύνεται σε άτομο διαφορετικού φύλου. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από την «Ερωφίλη» του Χορτάτση που διδάσκονται οι μαθητές της Γ' Γυμνασίου:

ΕΡΩ.
Τόσες δεν είναι οι ομορφιές, τόσα δεν είν' τα κάλλη,
μα τούτο εκ την αγάπη σου γεννάται τη μεγάλη.
Μα γή όμορφή 'μαι γή άσκημη, Πανάρετε ψυχή μου,
για σέναν εγεννήθηκε στον κόσμο το κορμί μου.

ΠΑΝ.
Νερό δεν έσβησε φωτιά ποτέ, βασίλισσά μου,
καθώς τα λόγια τα γροικώ σβήνουσι την πρικιά μου.
Μ' όλον ετούτο, αφέντρα μου, μα την αγάπη εκείνη,
που μας ανάθρεψε μικρά, και πλια παρ' άλλη εγίνη
πιστή και δυνατότατη σ' εμένα κι εις εσένα,
και τα κορμιά μας σ’άμετρο πόθο κρατεί δεμένα,
περίσσα σε παρακαλώ ποτέ να μην αφήσεις
να σε νικήσει ο βασιλιός, να μ' απολησμονήσεις.

Ακόμα και για τις εταίρες της αρχαιότητας και τους τρόπους που μεταχειρίζονταν για να ψαρέψουν πελάτες έχουν την ευκαιρία να διαβάσουν οι μαθητές! Η ετεροφυλόφιλη σεξουαλικότητα και στην πιο αγοραία της μορφή αποτελεί μέρος της διδακτέας ύλης...

Η αποσιώπηση την οποία θίγει αυτό το άρθρο δεν μπορεί να αποδοθεί ούτε σε κάποια «αντιδραστική» ή «εθνικιστική» θεώρηση των συντακτών των σχολικών βιβλίων: Η επιταγή της ισότητας των δύο φύλων και η προβληματική θέση της γυναίκας σε άλλες κοινωνίες και εποχές είναι ένα θέμα που θίγεται επανειλημμένα σε όλα σχεδόν τα σχολικά βιβλία. Σχετικά με  τον αντισημιτισμό και τις διώξεις των εβραίων στη ναζιστική Γερμανία, μόνο στην  ύλη της Β' Γυμνασίου μπορεί να βρει κανείς κείμενα του Μπρεχτ και της Άννας Φρανκ. Στα βιβλία των θρησκευτικών που κάποιοι θεωρούν «αντιδραστικά», οι μαθητές μπορούν να διαβάσουν κείμενα για την ταλαίπωρη ζωή των μεταναστών. Ακόμα και σε ζητήματα που προκαλούν αντιδράσεις στην ελληνική κοινωνία, όπως η πολυ-πολιτισμικότητα, τα βιβλία διαπνέονται από έντονα «προοδευτική» διάθεση, όπως μπορούμε να δούμε και στο παρακάτω σκίτσο από το βιβλίο «Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» της Γ' Γυμνασίου:

«Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι πολυπολιτισμικές. Να συζητήσετε στην τάξη τα θετικά από αυτή τη συνύπαρξη των λαών.»

Στο ίδιο βιβλίο διαβάζουμε για τις διακρίσεις:

«Πολλές ταινίες αναφέρονται στα προβλήματα ομάδων που γίνονται αντικείμενο προκαταλήψεων και διακρίσεων. Η “Πολίτικη κουζίνα” του Τ. Μπουλμέτη θέτει το πρόβλημα των προσφύγων της Μ. Ασίας, “Η ζωή είναι ωραία” του Ρ. Μπενίνι αφορά τις διώξεις των Εβραίων από το καθεστώς του Χίτλερ, οι ταινίες “Γκάντι” του Ρ. Αττένμπορο και “Λώρενς της Αραβίας” του Ντ. Λυν αναφέρονται στους αγώνες εθνικών ομάδων που δέχονταν τις διακρίσεις και την καταπίεση την περίοδο της αποικιοκρατίας, η ταινία της Τ. Μαρκετάκη “Λόγια της Σιωπής”, για τους μη ακούοντες, θέτει τα προβλήματα αυτής της ομάδας ατόμων με ειδικές ανάγκες...

Οι αρνητικές αυτές στάσεις είναι αποτέλεσμα προκαταλήψεων, δηλαδή αρνητικών συνήθως αντιλήψεων και εικόνων για άτομα άλλων ομάδων, που δε βασίζονται στην πραγματικότητα. Οι πιο συνηθισμένες μορφές προκαταλήψεων είναι αυτές που αφορούν το φύλο, τη φυλή, την ηλικία, τη θρησκεία, τη χώρα προέλευσης, το κοινωνικό στρώμα ή την υγεία των ατόμων. Οι προκαταλήψεις αυτές οδηγούν σε αρνητικές διακρίσεις, άνιση δηλαδή μεταχείριση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως π.χ. οι γυναίκες, οι αλλοδαποί, οι τσιγγάνοι, τα άτομα με αναπηρίες.»

Κατά έναν περίεργο και μαγικό τρόπο, ο μακρύς κατάλογος των προκαταλήψεων και των διακρίσεων δεν περιλαμβάνει τα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, σύμφωνα πάντα με το σχολικό βιβλίο...

Ο καθένας μπορεί να φανταστεί ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της «παράλειψης». Μαθητές σε τρυφερή ηλικία που ανακαλύπτουν ότι έχουν αισθήματα για άτομα του ίδιου φύλου, δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τον τρόμο μιας πιθανής αποκάλυψης από τους γονείς τους ή τις παρέες των συνομήλικων εφήβων: Μελετώντας για το σχολείο, ανακαλύπτουν ταυτόχρονα ότι βρίσκονται εκτός της επίσημης εθνικής αφήγησης, αλλά και οποιασδήποτε έννοιας «ανθρώπινων δικαιωμάτων». Όσο για τους υπόλοιπους μαθητές, αυτοί απλά δεν θα μάθουν ποτέ πόσο πλουσιότερη έχει γίνει η κοινωνία που ζουν χάρη σε όσους θεωρούνται «διαφορετικοί», ούτε θα χρειαστεί να σκοτιστούν για την υποχρέωση μιας δημοκρατικής πολιτείας να παρέχει ισονομία σε όλους τους πολίτες της...

ΤΑ GAY ICONS ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

[Αναδημοσίευση από την  ιστοσελίδα της εφημερίδας Athens Voice όπου μπορείτε να διαβάσετε και τα σχετικά σχόλια.]

Η διεθνής κατακραυγή για τον νόμο που ποινικοποιεί κάθε ομοφυλοφιλική έκφραση στη Ρωσία με πρόσχημα την «προστασία των ανηλίκων» δεν λέει να κοπάσει εδώ και δυο μήνες. Όσο κι αν ένα μεγάλο μέρος του θορύβου προέρχεται από δυτικούς ακτιβιστές που προσπαθούν να επωφεληθούν από τη δημοσιότητα μέσα από ψυχροπολεμικές υπερβολές (όπως το κάλεσμα για μποϊκοτάζ της χειμερινής Ολυμπιάδας που θα γίνει του χρόνου στο Σότσι ή η σύγκριση της σημερινής Ρωσίας με τη ναζιστική Γερμανία), δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συγκεκριμένη νομοθεσία στοχοποιεί μια μειονότητα καλλιεργώντας ένα κλίμα περιθωριοποίησης και βίας. Σε μια περίοδο ισχνών αγελάδων στο οικονομικό πεδίο, η κυβέρνηση Πούτιν επιχειρεί να οξύνει τα αντι-δυτικά αντανακλαστικά του ρωσικού λαού σε ένα ζήτημα για το οποίο πιστεύει πως η αντιπαράθεση με τη Δύση θα έχει χαμηλό κόστος.

Όμως η ιστορία της Ρωσίας και του ρωσικού πολιτισμού δεν πρόκειται να ξαναγραφτεί για χάρη κάποιων φτηνών πολιτικών υπολογισμών. Ίσα-ίσα που τα ομοφοβικά καμώματα του σημερινού προέδρου της χώρας μας δίνουν μια χρυσή ευκαιρία να θυμηθούμε πόσα οφείλει η ρωσική κουλτούρα σε όλους εκείνους τους ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες που σε πείσμα των προκαταλήψεων κατέκτησαν τη δική τους θέση στην Ιστορία. Και όπως θα δούμε παρακάτω, η λίστα είναι μεγάλη.

Ιβάν Δ' ο Τρομερός

Ο πρώτος πρίγκιπας της Μοσχοβίας που στέφθηκε «Τσάρος Πασών των Ρωσιών» έμεινε στην ιστορία για τις στρατιωτικές κατακτήσεις του, την αιματηρή καταστολή των αριστοκρατικών φατριών αλλά και την οικοδόμηση της μητρόπολης του Αγίου Βασιλείου στη Μόσχα. Παρά το γεγονός ότι σε ένα καβγά σκότωσε τον ίδιο του τον γιο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που ζητούν να ανακηρυχθεί άγιος της Ρωσικής Εκκλησίας. Αν και παντρεύτηκε οκτώ φορές, φαίνεται ότι είχε γοητευτεί από τον Φιοντόρ Μπασμάνοφ, έναν όμορφο ευγενή της αυλής που έγινε ο προσωπικός του υπασπιστής. Η σκηνή που ο Μπασμάνοφ γοητεύει τον Τσάρο χορεύοντας με γυναικεία ρούχα περιλαμβάνεται τόσο στην ταινία «Ιβάν ο Τρομερός» του Αϊζενστάιν, όσο και στη νουβέλα του Τολστόι «Πρίγκιπας Σερεμπρένι» που παρουσιάζει τον ευνοούμενο του Τσάρου ως ικανό στρατιωτικό διοικητή, εμπνευστή των πολιτικών εκκαθαρίσεων του καθεστώτος και ταυτόχρονα θηλυπρεπή και ματαιόδοξο νάρκισσο.

Πέτρος ο Μέγας

Ο άνθρωπος που ίδρυσε την Αγία Πετρούπολη και προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τη Ρωσία σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα, ξυρίζοντας γι’ αυτό τον λόγο έως και τις γενειάδες των συμπατριωτών του! Αρχικά συνδέθηκε με τον ελβετό τυχοδιώκτη Φρανσουά Λεφόρ (που έμελλε να γίνει στρατηγός και καρδιακός φίλος του Τσάρου μέχρι τον θάνατό του) και στη συνέχεια με τον νεαρό ιπποκόμο του τελευταίου Αλεξάντρ Μέντσικοφ – μετέπειτα υπουργό και διοικητή του ιππικού που μισήθηκε όσο λίγοι από τους αντιπάλους του Τσάρου. Οι δυο τους συνοδεύουν τον Πέτρο στα ταξίδια του στη Δυτική Ευρώπη όπου προσπαθεί να αντιγράψει τα μυστικά της ναυπηγικής με σκοπό να κάνει τη Ρωσία μεγάλη ναυτική δύναμη.

Μετά τον θάνατο του Λεφόρ, ούτε οι συχνοί καβγάδες τους, ούτε οι καταγγελίες των ευγενών για τα εγκλήματα του Μέντσικοφ δεν πρόκειται να κλονίσουν τη θέση του στην αυλή. Ο Τσάρος τον αποκαλεί «το αγόρι της χορωδίας μου» και αναθέτει σε έναν γερμανό καλλιτέχνη να τον ζωγραφίσει γυμνό. Ένας άλλος γερμανός στην αυλή θα σχολιάσει ότι «ο νεαρός και όμορφος Μέντσικοφ βρίσκεται εδώ για την απόλαυση του τσάρου» ενώ, καθώς ο Μέντσικοφ μεγαλώνει, ο παππούς του Πούσκιν θα παρατηρήσει την «αμοιβαία τρυφερότητα» ανάμεσα στον Τσάρο και διάφορους νεαρούς υπηρέτες – ανάμεσά τους και ένας νέγρος! Μόνο μετά τον θάνατο του Πέτρου θα καταφέρουν οι αντίπαλοί του να εξορίσουν τον Μέντσικοφ στη Σιβηρία όπου και πεθαίνει...

 
Νικολάι Γκογκόλ

Ο συγγραφέας που σατίρισε όσο λίγοι την ανθρώπινη πλεονεξία και ανοησία αλλά και τη διαφθορά και κακοδιοίκηση της Ρωσίας σε έργα του όπως «Ο Επιθεωρητής» και οι «Νεκρές Ψυχές», υπήρξε παρόλα αυτά πεπεισμένος για τη θεϊκή αποστολή της τσαρικής απολυταρχίας και της ορθόδοξης εκκλησίας. Πολλοί μελετητές του έργου του αποδίδουν τη μυστικοπάθεια και τη χαμηλή του αυτοπεποίθηση στις ομοφυλοφιλικές του τάσεις. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ευρώπη ερωτεύτηκε τον 23χρονο κόμη Ιωσήφ Βιλχόρσκι, γιο του ανθρώπου που μεσολάβησε στον Τσάρο για να επιτρέψει την κυκλοφορία του «Επιθεωρητή». Δυστυχώς η ιστορία τελείωσε άδοξα καθώς ο φυματικός Βιλχόρσκι πέθανε ένα χρόνο αργότερα, βρίσκουμε όμως τον απόηχό της στο ημερολόγιο που τηρούσε ο Γκογκόλ στη Ρώμη με τίτλο «Νύχτες στη Βίλα»...

Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι

Γνωρίζουμε ότι ο μεγάλος συνθέτης είχε αφιερώσει την τελευταία Συμφωνία του (την «Παθητική») στον ανιψιό του Βλαντιμίρ Νταβίντοφ με τον οποίο είχε δεσμό. Γνωρίζουμε ότι εμπνεύστηκε το μουσικό θέμα «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» από τα αισθήματα του για έναν μαθητή που αυτοκτόνησε σε ηλικία 19 ετών. Σήμερα ξέρουμε ότι ο θάνατός του δεν οφείλεται στη χολέρα, αλλά ήταν αυτοκτονία με δηλητήριο: Η ποινή που του επέβαλλε ένα άτυπο «δικαστήριο» παλιών συμμαθητών του στην Αυτοκρατορική Σχολή για να μην μάθει ο Τσάρος την ερωτική σχέση του με τον 18χρονο ανιψιό ενός κόμη. Περισσότερα για τους προσωπικούς δαίμονες του συνθέτη που είχε γράψει ότι η ομοφυλοφιλία του «δημιουργεί ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα σε μένα και τους υπόλοιπους ανθρώπους σφραγίζοντας τον χαρακτήρα μου με μία αίσθηση αποξένωσης, έναν τρόμο απέναντι στους άλλους, υπερβολική συστολή και καχυποψία...» μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Ο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ και τα Ρωσικά Μπαλέτα

Ο θίασος που κυριάρχησε τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και γέννησε την επανάσταση του σύγχρονου χορού χτίζοντας πάνω στα θεμέλια του κλασικού ρωσικού μπαλέτου, υπήρξε δημιούργημα του μεγάλου ιμπρεσάριου Σεργκέι Ντιαγκίλεφ. Τα Ρωσικά Μπαλέτα άφησαν εποχή μέσα από τις συνεργασίες τους με συνθέτες όπως ο Στραβίνσκι και ο Ντεμπισί και καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο, ο Ματίς, ο Κοκτό και η Κοκό Σανέλ, χαρίζοντας σε χορογράφους και χορευτές μια πρωτόγνωρη καλλιτεχνική ελευθερία από τα δεσμά του κλασικισμού. Έδωσαν επίσης την ευκαιρία σε άνδρες χορευτές να λάμψουν για πρώτη φορά σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. Πολλοί απ' αυτούς, όπως ο θρυλικός Βασλάβ Νιζίνσκι (στη φωτογραφία, από το «Απομεσήμερο ενός Φαύνου»), ο μεγάλος χορογράφος Λεονίντ Μασίν και ο πανέμορφος Σερζ Λιφάρ υπήρξαν και εραστές του Ντιαγκίλεφ...

 
Μιχαήλ Κουζμίν

Όπως και για τον σύγχρονό του Καβάφη, δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση που η αρχαία Ελλάδα και η ελληνιστική Αλεξάνδρεια υπήρξαν πηγή έμπνευσης για τον μεγάλο ρώσο ποιητή. Μαζί με τους υπόλοιπους καλλιτέχνες της λεγόμενης «Αργυρής Περιόδου» της ρωσικής ποίησης, ο Κουζμίν επωφελήθηκε από τον άνεμο σεξουαλικής και καλλιτεχνικής ελευθερίας που έπνευσε στη Ρωσία ανάμεσα στην Οκτωβριανή Επανάσταση και την περίοδο της σταλινικής τρομοκρατίας. Το μυθιστόρημα «Φτερούγες» που τον έκανε διάσημο το 1907, είναι ένα από τα πρώτα συγγραφικά έργα οπουδήποτε στον κόσμο που υπερασπίζεται ανοιχτά την ομοφυλοφιλική επιθυμία, ενώ σε έναν διάσημο κύκλο ποιημάτων την παρομοιάζει με πέστροφα που αγωνίζεται να σπάσει το παγοκάλυμμα ενός ποταμού και να βγει στην επιφάνεια. Παρόλα αυτά παραμένει σχεδόν άγνωστος στη Δύση. Ο ίδιος πέθανε το 1936 και δεν πρόλαβε να δει την εκτέλεση του αγαπημένου του Γιούρι Γιουρκούν από το σταλινικό καθεστώς...

Μαρίνα Τσβετάγιεβα και Σοφία Παρνόκ

Παντρεμένες και οι δύο, οι μεγάλες ρωσίδες ποιήτριες γνωρίστηκαν και ξεκίνησαν τον θυελλώδη δεσμό τους στις απαρχές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Και για τις δύο υπήρξε πηγή ποιητικής έμπνευσης: Η Παρνόκ κυκλοφόρησε την πρώτη της ποιητική συλλογή που την έκανε διάσημη καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία της ρωσικής λογοτεχνίας μια γυναίκα μιλούσε ανοιχτά για τον έρωτά της με άλλη γυναίκα. Σε μία από τις μεταγενέστερες συλλογές της θα χρησιμοποιήσει για τίτλο έναν στίχο της Σαπφώς («Τα ρόδα της Πιερίας»). Η Τσβετάγιεβα αποκάλεσε τη δική της συλλογή «Το Κορίτσι μου» και κάποιες φορές «Το Λάθος μου». Η Παρνόκ είχε σχέσεις και με άλλες γυναίκες μέχρι το θάνατό της το 1933· η Τσβετάγιεβα κατέφυγε με την οικογένειά της στο εξωτερικό για πολιτικούς λόγους αλλά αναγκάστηκε να γυρίσει στη Ρωσία όπου και αυτοκτόνησε (στη φώτο επάνω: διαδηλωτής κατά της ομοφοβικής νομοθεσίας στη Ρωσία κρατάει πανό με τη φιμωμένη Τσβετάγιεβα).

Άλα Ναζίμοβα

Η μεγάλη σταρ του βωβού κινηματογράφου και του Μπρόντγουει και νονά της Νάνσι Ρέιγκαν άφησε εποχή όταν ανέλαβε την παραγωγή και πρωταγωνίστησε στην κινηματογραφική μεταφορά της «Σαλώμης» του Όσκαρ Ουάιλντ. Η ίδια είχε την ευκαιρία να γνωριστεί καλύτερα τόσο με την ανιψιά του Όσκαρ Ουάιλντ όσο και με τη γυναίκα του μεγάλου σταρ της εποχής Βαλεντίνο που είχε αναλάβει τα κοστούμια της ταινίας! Και όχι μόνο, καθώς από την έπαυλη όπου διοργάνωνε τα θρυλικά πάρτι της δεκαετίας του '20 στο Sunset Boulevard πέρασαν μεγάλες ηθοποιοί και καλλιτέχνιδες της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ που κατά καιρούς είχαν συνδεθεί ερωτικά μαζί της. Η ίδια είχε εφεύρει το συνθηματικό «Μοδίστρες» για τον κύκλο των λεσβιών και αμφί γυναικών ηθοποιών της εποχής του οποίου ή ίδια υπήρξε το επίκεντρο.

Οι δολοφόνοι του Ρασπούτιν: Μέγας Δούκας Δημήτριος Ρομανόφ και πρίγκιπας Φελίξ Γιουσούποφ

Ο Δημήτριος Ρομανόφ υπήρξε εγγονός του Τσάρου Αλέξανδρου και του βασιλιά Γεωργίου της Ελλάδας και μεγάλος γυναικοκατακτητής· ο Φελίξ Γιουσόποφ ήταν γόνος μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της Ρωσίας, γνωστός για την μποέμικη ζωή του και παντρεμένος με την ανιψιά του Τσάρου. Όταν κυκλοφόρησαν στην αυλή, οι ψίθυροι σχετικά με την ερωτική τους σχέση ήταν αρκετοί για να αποφασίσει η Τσαρίνα να μην δώσει στον Δημήτριο το χέρι της μεγάλης της κόρης. Δεν ήταν όμως αυτός ο λόγος που ο σύντομος δεσμός τους πέρασε στην ιστορία: Καθώς άνηκαν στον κύκλο των αριστοκρατών που δεν έβλεπαν με καθόλου καλό μάτι την επιρροή του κοσμοκαλόγερου Ρασπούτιν στην τσαρική οικογένεια, τον κάλεσαν στο παλάτι του Γιουσούποφ και μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες αναγκάστηκαν να τον πετάξουν στο ποτάμι για να τον σκοτώσουν. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση κατέφυγαν και οι δύο στο εξωτερικό και δεν ξαναγύρισαν ποτέ στη Ρωσία.

Σεργκέι Αϊζενστάιν

Ο σκηνοθέτης που μέσα από την επαναστατική χρήση του μοντάζξεκίνησε μια νέα εποχή στον κινηματογράφο με αριστουργήματα όπως «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν», ο «Αλέξανδρος Νιέφσκι» και ο «Ιβάν ο Τρομερός», υπήρξε αρχικά υποστηρικτής της Οκτωβριανής Επανάστασης και πάλεψε να υλοποιήσει το καλλιτεχνικό του όραμα μέσα στις όλο και πιο ασφυκτικές συνθήκες που επέβαλλε στις τέχνες ο σταλινισμός. Είναι γνωστό ότι δεν ολοκλήρωσε σεξουαλικά κανέναν από τους δύο γάμους του, ενώ τα απομνημονεύματα αλλά και κάποια ομοερωτικά σχέδια που έκανε την περίοδο που είχε ταξιδέψει στο Μεξικό, δεν αφήνουν αμφιβολία για τα ομοφυλοφιλικά του συναισθήματα. Ένας άλλος μεγάλος σκηνοθέτης που τα βρήκε σκούρα με το σοβιετικό καθεστώς λόγω της ερωτικής και καλλιτεχνικής του ανορθοδοξίας ήταν ο Σεργκέι Παρατζάνοφ, ο οποίος όμως ήταν αρμένιος και όχι ρώσος.

Οι ζωγράφοι: Πάβελ Τσελίτσεφ και Αλεξάντρ Ντεϊνέκα

Δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί: Ο Τσελίτσεφ έφυγε για τη Δύση μετά την Επανάσταση και διέπρεψε στον Σουρεαλισμό. Συνδέθηκε ερωτικά με τον ποιητή Τσαρλς Χένρι Φορντ και μαζί τους απαθανάτισε ο φωτογράφος Σεσίλ Μπίτον στο διάσημο κλισέ που βλέπετε παραπάνω. Αντίθετα ο Ντεϊνέκα έμεινε στη Ρωσία και χρησιμοποίησε τις αρχές του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» σαν άλλοθι για την απεικόνιση αθλητικών ανδρικών σωμάτων στο αποκορύφωμα της γυμνής, ηρωικής τους δόξας. Μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στα ομοερωτικά έργα του Τσέλιτσεφ εδώ και του Ντεϊνέκα εδώ.

Ρούντολφ Νουρέγιεφ

Ο μεγαλύτερος χορευτής του 20ου αιώνα και ένας από τους ανθρώπους που κατάφεραν να φέρουν κοντά τον κλασικό και τον σύγχρονο χορό σίγουρα δεν χρειάζεται συστάσεις. Πέρα από την τέχνη του, άφησε εποχή και η μυθιστορηματική ζωή του με την αυτομόλησή του από τη Σοβιετική Ένωση στη Γαλλία το 1961 και τις συναναστροφές του με την αφρόκρεμα της καλλιτεχνικής και κοσμικής ζωής όπως η Τζάκι Κένεντι, ο Φρέντι Μέρκιουρι, ο Γουόρχολ και ο Μικ Τζάγκερ. Συνδέθηκε με πολλούς άντρες, αλλά η πιο σημαντική και μακροχρόνια σχέση του φαίνεται να ήταν με τον δανό συνάδελφό του Έρικ Μπρουν που πέθανε, μάλλον από Aids, το 1986. Ο Νουρέγιεφ τον ακολούθησε στο μνήμα επτά χρόνια αργότερα.

[Πηγή]

 

 

ΔΥΟ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΙΚΟΥΣ ΕΡΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

[Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο της εφημερίδας Athens Voice όπου μπορείτε να διαβάσετε και τα σχετικά σχόλια. Όπως μπορείτε να δείτε στο τέλος του κειμένου, η ανάρτηση βρέθηκε στις 5 πιο διαβασμένες του site της Athens Voice την περασμένη εβδομάδα. Σας ευχαριστώ!]

Τίτλος: Το τραγούδι του Αχιλλέα
Συγγραφέας: Μάντλιν Μίλερ
Μετάφραση: Αναστασία Καλλιοντζή
Εκδόσεις Διόπτρα, Απρίλιος 2013

 

" Άπλωσα το χέρι για να του ισιώσω τα τσουλούφια που έπεφταν στο μέτωπό του. Έκλεισε τα μάτια του. Κοίταξα το πρόσωπό του, που το κοίταζε ο ήλιος. Υπήρχε μια λεπτότητα στα χαρακτηριστικά του που μερικές φορές τον έκανε να μοιάζει μικρότερος απ' ό,τι ήταν. Τα χείλη του ήταν ξαναμμένα και γεμάτα.

Τα μάτια του άνοιξαν: "Κατανόμασέ μου έναν ήρωα που να ήταν ευτυχισμένος."

Το σκέφτηκα. Ο Ηρακλής παραφρόνησε και σκότωσε την οικογένειά του· ο Θησέας έχασε τη γυναίκα του και τον πατέρα του· τα παιδιά και η δεύτερη γυναίκα του Ιάσωνα δολοφονήθηκαν από το χέρι της πρώτης· ο Βελλεροφόντης σκότωσε τη Χίμαιρα, αλλά έμεινε ανάπηρος σαν έπεσε απ' τον Πήγασο.

"Δεν μπορείς." Είχε ανακαθίσει τώρα κι έκλινε προς τα μπρος.
"Δεν μπορώ."
"Το ξέρω. Ποτέ δεν σ' αφήνουν να είσαι και δοξασμένος και ευτυχισμένος." Ανασήκωσε το ένα φρύδι. "Θα σου πω ένα μυστικό."
"Πες μου." Ήταν σκέτη απόλαυση όταν ήταν έτσι.
"Εγώ θα γίνω ο πρώτος ήρωας που θα είναι ευτυχισμένος." Πήρε το χέρι μου και το κράτησε μέσα στο δικό του. "Ορκίσου."
"Γιατί εγώ;"
"Γιατί εσύ είσαι η αιτία. Ορκίσου."

Καθηγήτρια αρχαίων ελληνικών και λατινικών, η 35χρονη αμερικανίδα Μάντλιν Μίλερ ερωτεύτηκε την αρχαία Ελλάδα και τους μύθους της από μικρό παιδί. Οι σπουδές της στο Μπράουν και το Γέιλ και η συμμετοχή της σε μια αρχαιολογική ανασκαφή στην Ελλάδα στα φοιτητικά της χρόνια, της έδωσαν τα εφόδια για να προσεγγίσει την ελληνική μυθολογία ήδη από το πρώτο της μυθιστόρημα "Το τραγούδι του Αχιλλέα", που τιμήθηκε πέρσι με το βραβείο Orange. Μεταφρασμένο πλέον και στα ελληνικά, το βιβλίο βρίσκεται εδώ και λίγους μήνες στα ράφια των βιβλιοπωλείων έτοιμο να παρασύρει με τη γοητεία του και τον έλληνα αναγνώστη.

Το να αναμετρηθεί ένας συγγραφέας με τον ογκόλιθο της Ιλιάδας σίγουρα δεν είναι εύκολη υπόθεση και δεν προξενεί καμία εντύπωση ότι η Μίλερ χρειάστηκε δέκα χρόνια για να ολοκληρώσει το βιβλίο της. Πρόθεση της συγγραφέως ήταν να πιάσει από την αρχή το νήμα μιας ιστορίας για την οποία από τον Όμηρο μαθαίνουμε μόνο το τέλος. Και να το κάνει μέσα από τη φωνή του Πάτροκλου καθώς, όπως και οι περισσότεροι αρχαίοι συγγραφείς (βλέπε εδώ), η Μίλερ δεν έχει καμία αμφιβολία ότι ο θρήνος και ο σπαραγμός του πρωτοπαλίκαρου των αχαιών μπροστά στον χαμό του συντρόφου του είναι ερωτικής φύσεως.  Αποφασίζει λοιπόν να ξετυλίξει το κουβάρι της γνωριμίας τους από την αρχή.

Ο λυρισμός της Μίλερ -εμπνευσμένος από τη γλυκύτητα και την αρμονία του ελληνικού τοπίου που είναι πανταχού παρόν σε ολόκληρο το βιβλίο- δεν αφήνει αμφιβολία στον αναγνώστη ότι αυτό που διαβάζει βρίσκεται πολύ μακριά από την επική, ηρωική εξιστόρηση της ομηρικής Ιλιάδας: Η επιλογή του τίτλου "Το τραγούδι του Αχιλλέα" δεν είναι καθόλου τυχαία. Για αρχή η Μίλερ αφήνει το δωδεκάθεο και τις συνεχείς ραδιουργίες του έξω από την αφήγηση, επικεντρώνοντας αποκλειστικά στις υπερφυσικές φιγούρες της Θέτιδας και του κένταυρου Χείρωνα. Όσο για τους δύο πρωταγωνιστές, αν και συνομήλικοι δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικοί: Από τη μία η αδιατάρακτη ολύμπια αυτοπεποίθηση του ευλογημένου χάρη στη θεϊκή του καταγωγή Αχιλλέα, από την άλλη η εκτός ηρωικών κλισέ μόνιμη ανασφάλεια και αδεξιότητα του εξόριστου Πάτροκλου που σιχαίνεται τον πόλεμο και στον οποίο κανείς εκτός από τον Αχιλλέα δεν δίνει σημασία.

Αν δεν ήταν τόσο διαφορετικοί δεν θα ήταν τόσο απαραίτητοι ο ένας για τον άλλο, μας λέει η Μίλερ. Χάρη στον Πάτροκλο, ο Αχιλλέας δεν θα μείνει στη μνήμη των ανθρώπων ως φονική μηχανή, αλλά για την ευγένεια και την ιπποσύνη της ψυχής του. Και για χάρη του Αχιλλέα, ο Πάτροκλος θα πέσει στο πεδίο της μάχης υποσκελίζοντας τελικά τον φίλο του ως "ο καλύτερος των ελλήνων" όχι μόνο για τον ηρωισμό, αλλά για την αυτοθυσία του. Οι δυο μαζί γίνονται ένα και κανείς τους δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τον άλλο: Ο Πάτροκλος είναι στην πραγματικότητα η "αχίλλειος πτέρνα" του συντρόφου του. Το ευρηματικό τέλος που επιλέγει η συγγραφέας -ρίχνοντας έναν αστραποβόλο προβολέα στα σκοτάδια του θανάτου- δεν πρόκειται να αφήσει ασυγκίνητο ούτε τον πιο σκληροτράχηλο αναγνώστη. Περιμένουμε με ανυπομονησία το επόμενο βιβλίο της που θα έχει για θέμα του την ιστορία του Οδυσσέα - αυτή τη φορά μέσα από τα μάτια της Κίρκης.

---

Τίτλος: Καυτό μέλι - αρχαία ελληνικά ερωτικά ποήματα από άντρες για άντρες
419 αποσπάσματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας
Μετάφραση-σχολιασμός: Σπύρος Καρυδάκης
Εκδόσεις Analphabet, Μάρτιος 2013

Ας αρχίσουμε ευχόμενοι στον Δία, που είπε κι ο Άρατος,
κι εσάς, Μούσες, απόψε να μην σας ενοχλήσω.
Αφού τα αγόρια αγαπώ και κάνω έρωτα με αγόρια,
τι ν'ανακατευτούν γυναίκες, οι Μούσες του Ελικώνα;"

Στράτων, ποιητής από τις Σάρδεις, 3ος αιώνας μ.Χ.

"Είναι ωραίο να σμίγεις σκέτο κρασί με μέλι·
ωραίο ν' αγαπάς αγόρι και νά'σαι και σύ ομορφόπαιδο
να, όπως είναι ερωτευμένος με τον Κλεόβουλο ο Άλεξις,
της Αφροδίτης οι δυο τους αθάνατο κρασόμελο."

Μελέαγρος, ποιητής από την Παλαιστίνη, 1ος αιώνας π.Χ.

Γιατί στην αρχαιότητα το "λεσβιάζειν" δεν υποδήλωνε τις σχέσεις μεταξύ γυναικών όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά την πεολειχία; Με ποια ερωτική "παρασπονδία" είχαν συνδεθεί οι κάτοικοι της Σίφνου και γιατί οι Χιώτες έδωσαν το όνομά τους στην ...αποτρίχωση; Σε ποια πόλη κοντά στην Αθήνα γινόταν διαγωνισμός ανδρικού φιλιού προς τιμήν ενός μεγάλου ήρωα και ποιες διοργάνωναν καλλιστεία για άντρες; Γιατί το γκέι κίνημα αν γνώριζε ιστορία θα έπρεπε να διαλέξει για σύμβολό του την πονηρή και τσαχπίνα αλεπού; Ποιο λουλούδι αποκαλούσαν στην αρχαιότητα υάκινθο και τη σχέση έχει με τη Ζάκυνθο; Η τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώμα έπαιζε και τότε τόσο μεγάλο ρόλο στην ερωτική γοητεία των αρσενικών όσο και σήμερα;

Σε όλα αυτά και σε εκατοντάδες άλλα ερωτήματα μπορεί κανείς να βρει τις απαντήσεις στο "Καυτό Μέλι", μια εξαιρετική συλλογή από 419 ποιήματα 95 ποιητών της αρχαίας ελληνικής γραμματείας αφιερωμένα αποκλειστικά στον έρωτα μεταξύ αρρένων. Την επιλογή και τη μετάφραση έκανε ο ζακυνθινός συγγραφέας Σπύρος Καρυδάκης (το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του με τίτλο "Therion" κυκλοφόρησε το 2010). Μαζί με τη μετάφραση παρατίθεται και το πρωτότυπο, φέρνοντας τον σύγχρονο αναγνώστη σε επαφή με τον αστείρευτο ερωτολογικό πλούτο και τους ζωογόνους χυμούς της αρχαίας γλώσσας - αξίζει να το διαβάσει κανείς μόνο για το γλωσσάρι που σταχυολογεί με αλφαβητική σειρά όλους τους όρους που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για τον έρωτα και τη σεξουαλική πράξη στο τέλος του βιβλίου.

Ξεκινώντας από τον Όμηρο και φτάνοντας στην ύστερη ρωμαϊκή περίοδο, ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή παράθεση των στίχων που διατρέχουν ολόκληρη την αρχαία ελληνική ιστορία και απεικονίζουν ανάγλυφα από μόνοι τους πόσο κεντρική θέση είχε η ομοφυλοφιλία στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Πάνω από τη μισή ύλη του βιβλίου καταλαμβάνουν τα επεξηγηματικά σχόλια στα οποία ο συγγραφέας επιχειρεί να φωτίσει το περιεχόμενο των έργων διακειμενικά, με αναφορές μέσα από την αρχαία ελληνική γραμματεία και μόνο.

Διαβάζοντας καταλαβαίνει κανείς πως οι μυθικές ιστορίες θανάτου ή αρπαγής ερωμένων όπως ο Υάκινθος, ο Γανυμήδης ή ο 'Υλας φωτίζουν τον τελετουργικό, μυητικό χαρακτήρα που είχαν οι ομοερωτικές σχέσεις στην αρχαϊκή περίοδο, συμβολίζοντας ουσιαστικό τον θάνατο της εφηβείας και το πέρασμα στην ενηλικίωση μέσα από την καθοδήγηση του κατάλληλου συντρόφου. Και πως οι σχέσεις αυτές σπάζοντας τους φραγμούς της φυλής, της κοινωνικής τάξης και των αρχαίων φατριών συνέβαλαν στην ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών διαπλάθοντας ελεύθερους πολίτες που μπορούσαν να αντισταθούν στην τυραννία (όπως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων στην Αθήνα ή άλλα ζεύγη τυραννοκτόνων σε άλλες πόλεις) και να προστατεύσουν την πόλη-κράτος από τους εχθρούς της (όπως ο Ιερός Λόχος των επίλεκτων της Θήβας ή οι σπαρτιάτες που πριν τη μάχη θυσίαζαν στον θεό Έρωτα). Δεν είναι τυχαίο ότι τα γυμναστήρια ήταν το επίκεντρο της δημόσιας ζωής, ούτε ότι το ιδανικό του πανέμορφου, αθλούμενου κούρου παρέμεινε ως η πλέον διαχρονική ενσάρκωση του ερωτικού Κάλλους που γέννησε ποτέ η Ελλάδα...