Η ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ ΤΙΜΑΕΙ ΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ ΤΟΥ TOM OF FINLAND

Η πολιτιστική συνεισφορά της Φινλανδίας στην ανθρωπότητα περιλαμβάνει το συνθέτη Ζαν Σιμπέλιους – αλλά και έναν καλλιτέχνη που η πατρίδα του δεν έδειχνε μέχρι τώρα το ίδιο πρόθυμη να διαφημίσει. Το όνομα Τούκο Λαακσόνεν μπορεί να μην λέει τίποτα σε πολλούς. Όποιος δεν είναι εξοικειωμένος με την ομοερωτική τέχνη ίσως να μην έχει ακουστά ούτε το alter-ego του, τον Tom of Finland. Το σύμπαν που δημιούργησε όμως είναι πασίγνωστο: έναν πάνθεον από μηχανόβιους, άντρες με δερμάτινα, ξυλοκόπους και καουμπόηδες που ταυτίστηκαν με τη φαντασίωση του μάτσο γκέι άντρα τη δεκαετία του ‘70.

Ο Τούκο γεννήθηκε το 1920 στο Τούρκου που είναι φέτος η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη της Φινλανδίας διαθέτει ένα καλά συντηρημένο κάστρο, τον παλιότερο καθεδρικό ναό της χώρας και ένα μουσείο όπου εκτίθεται το τελευταίο πούρο που κάπνισε ο Σιμπέλιους πριν πεθάνει. Πέρα από αυτά, είναι μια πόλη που μάλλον δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει τον διασημότερο καλλιτέχνη της παγκοσμίως.

Αυτοδίδακτος στο σχέδιο, ο Λαακσόνεν εμπνεύστηκε τα πρώτα ομοερωτικά του έργα από τους ξυλοκόπους και τους αγρότες της πατρίδας του αλλά και τη θητεία του στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τον πόλεμο δούλεψε στη διαφήμιση, αλλά μια καινούρια ευκαιρία του παρουσιάστηκε το 1956 όταν το Physique Pictorial -ένα αμερικάνικο περιοδικό με εικόνες μπόντι-μπίλντερ που απευθυνόταν κυρίως σε γκέι άντρες- δημοσίευσε στο εξώφυλλο το σκίτσο ενός ξυλοκόπου. Οι υπεύθυνοι του περιοδικού ήταν εκείνοι που του έδωσαν το ψευδώνυμο “Tom of Finland”. Το 1973 μπόρεσε να μετακομίσει στην Καλιφόρνια, όπου ζούσε αποκλειστικά από την πώληση ερωτικών σχεδίων.

Αν και έργα του έχουν εκτεθεί στην Μπιενάλε της Βενετίας και το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, οι συμπατριώτες του δεν έδειχναν μέχρι τώρα το ίδιο πρόθυμοι να αγκαλιάσουν τη δουλειά του. Η ομοφυλοφιλία υπήρξε ποινικό αδίκημα στη Φινλανδία μέχρι το 1971 και παρά το γεγονός ότι σήμερα η νομοθεσία της χώρας προβλέπει σύμφωνο συμβίωσης για τα ζευγάρια ίδιου φύλου, τα πράγματα δεν είναι πάντα ρόδινα: μόλις πέρσι διαδηλωτές στην γκέι παρέλαση του Ελσίνκι δέχτηκαν επίθεση με σπρέι πιπεριού…


Η καλλιτεχνική διευθύντρια της “Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2011” παραδέχεται ότι η έκθεση με τα έργα του Tom of Finland ήταν μια αμφιλεγόμενη επιλογή: “Αρχικά δεν ήμουν σίγουρη αν τόσο έντονα σεξουαλικές εικόνες είχαν θέση σε ένα συμβατικό φεστιβάλ. Όταν όμως βλέπει κανείς την ποιότητα των αυθεντικών του σχεδίων, δεν μένει καμία αμφιβολία. Είναι ο σημαντικότερος καλλιτέχνης που έχει βγάλει η περιοχή μας. Θα ήταν αδιανόητο να τον αγνοήσουμε.”

Αν και δημοσίευε τα έργα του κυρίως στις ΗΠΑ, οι επιρροές του υπήρξαν κατά κύριο λόγο σκανδιναβικές: στοιχεία της φινλανδικής ταυτότητας όπως η σάουνα και οι υπαίθριες καντίνες με τα λουκάνικα βρίσκονται παντού στο έργο του. Παρά την έντονη σεξουαλικότητα που αποπνέει, η αναδρομική έκθεση έχει αποκτήσει κεντρικό ρόλο στους εορτασμούς για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Θα φιλοξενηθεί για έναν ολόκληρο χρόνο στο νέο εκθεσιακό κέντρο της πόλης και αναμένεται να την επισκεφτούν πάνω από 50 χιλιάδες άτομα.


“Ο Τομ δημιούργησε μια σεξουαλική Βαλχάλλα με σκανδιναβούς θεούς που ταυτίστηκαν με τις φαντασιώσεις των ιδρυτών του γκέι κινήματος” λέει ο πρόεδρος του “Ιδρύματος Tom of Finland” και στενός φίλος του καλλιτέχνη. “Πριν τον Τομ το στερεότυπο του γκέι άντρα ταυτιζόταν με τη θηλυπρέπεια. Ήταν ο πρώτος που τους παρουσίασε αρρενωπούς, ερωτικούς και περήφανους για τη σεξουαλικότητά τους.”

Προς το τέλος της ζωής του, το έργο του έγινε περισσότερο σκοτεινό και για πρώτη φορά εμφανίστηκε στις εικόνες του το προφυλακτικό. “Όταν ξέσπασε το Aids, άρχισαν να τον ταλαιπωρούν οι τύψεις. Είχε προσπαθήσει με το έργο του να δώσει στους άντρες την αυτοπεποίθηση που χρειάζονταν για να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους χωρίς φραγμούς. Αναρωτιόταν κατά πόσο ήταν ως ένα βαθμό υπεύθυνος για το θάνατό τους.”

Παρόλα αυτά, είκοσι χρόνια μετά το θάνατό του, η επιρροή του μοιάζει ισχυρότερη από ποτέ. “Από τις εμφανίσεις του Φρέντι Μέρκιουρι μέχρι τα εσώρουχα του Calvin Klein και τις διαφημίσεις της Levi’s, o Τομ σήμερα βρίσκεται παντού. Κατά μία έννοια, ανήκουμε στη γενιά των απογόνων του.”

[via]