Χωρίς να έχουν περάσει ακόμα ούτε εννέα μήνες από τότε που αναρρήθηκε στον επισκοπικό θρόνο της Ρώμης, ο πάπας Φραγκίσκος –κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο– δεν έχει σταματήσει να μονοπωλεί την παγκόσμια προσοχή. Ο πρώτος ιησουΐτης που έγινε πάπας, ο πρώτος από την αμερικανική ήπειρο και μάλιστα από μια χώρα που συνηθίζουμε να κατατάσσουμε στον «τρίτο κόσμο» όπως η Αργεντινή, χωρίς όμως αυτές οι πρωτιές να είναι αρκετές για να εξελιχθεί σε αγαπημένο πρόσωπο των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Αυτό που έκανε τη διαφορά ήταν η αντίθεση ανάμεσα στον ανοιχτόκαρδο χαρακτήρα και τον συμπονετικό λόγο του νέου πάπα σε σχέση με την αυστηρότητα και τη στείρα δογματική προσήλωση του προκατόχου του.
Καθώς τα διεθνή ΜΜΕ διψάνε για έναν νέο «σταρ» παγκόσμιου βεληνεκούς που να συνδυάζει τα χαρακτηριστικά της Μητέρας Τερέζας και της πριγκίπισσας Νταϊάνα, η αντίθεση με το στιλ του προκατόχου του τα έχει οδηγήσει σε υπερβολές. Λίγο πριν εκπνεύσει το 2013, το περιοδικό Time δεν δίστασε να ανακηρύξει «Πρόσωπο της Χρονιάς» έναν πάπα που μετράει μόνο λίγους μήνες και που οι παρεμβάσεις του μέχρι σήμερα
έχουν περιοριστεί σε συμβολικές κυρίως χειρονομίες. Μένει να αποδειχθεί κατά πόσο ο νέος πάπας θα μείνει στην ιστορία ή κατά πόσο είναι δυνατόν οποιοδήποτε πρόσωπο να «αλλάξει» ουσιαστικά έναν οργανισμό με δισχιλιετή ιστορία όπως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Όμως για τους συντάκτες του περιοδικού, οι καλές προθέσεις από μόνες τους προφανώς είναι αρκετές.
Καλές προθέσεις που φαίνεται να έχουν ήδη παρεξηγηθεί από πολλούς ανά τον κόσμο «προοδευτικούς» που θεωρούν εσφαλμένα ότι ο πάπας συμμερίζεται τις αντιλήψεις τους. Και στηρίζουν αυτή την παρεξήγηση σε κάποιες πιασάρικες «ατάκες» που σπεύδουν να αναμεταδώσουν τα ΜΜΕ, συνήθως άκριτα, χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία και αποκομμένες από την εκκλησιαστική κοσμοθεωρία που ασπάζεται ο ποντίφικας.
Μένει να αποδειχθεί π.χ. κατά πόσο ο Φραγκίσκος ασπάζεται τη «θεολογία της απελευθέρωσης» –κίνημα της Λατινικής Αμερικής που συνδυάζει τον χριστιανισμό με την αριστερή κοινωνική δράση– ή κατά πόσο το ενδιαφέρον του για τους απόκληρους της κοινωνίας περιορίζεται σε επιδείξεις ελεημοσύνης. Οι υποστηρικτές του μάλλον ξεχνάνε ότι και ο σφοδρά αντικομμουνιστής Ιωάννης-Παύλος Β' είχε καταγγείλει έντονα τις αδικίες και τις ανισότητες του καπιταλιστικού συστήματος – όμως η ίδια Εκκλησία που δραστηριοποιήθηκε για την πτώση των καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης, ποτέ δεν έπραξε κάτι ανάλογο για να αναχαιτίσει την «τυραννία των αγορών».
Αλλά και στο ζήτημα της ομοφυλοφιλίας, παραμένει πολύ δύσκολο και εξαιρετικά πρόωρο να διακρίνει κανείς τις πραγματικές προθέσεις του πάπα από τους «ευσεβείς πόθους» διάφορων καθολικών και μη ομοφυλόφιλων που είναι μεν κατανοητοί και θεμιτοί, αλλά διατρέχουν τον κίνδυνο να διαψευσθούν. Αυτό που μπορεί κανείς να πει με σιγουριά είναι ότι από τότε που εξελέγη ο νέος πάπας έχει μεταχειριστεί ένα διαφορετικό, πιο ανθρώπινο ύφος σε σχέση με αυτό που έχουμε συνηθίσει όταν αναφέρεται στους ομοφυλόφιλους. Από εκεί όμως μέχρι τον τίτλο του «Προσώπου της Χρονιάς» που του απένειμε πρόσφατα και το αμερικάνικο γκέι περιοδικό Advocate για τη... «συμβολή του στον αγώνα για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων», υπάρχει τεράστια απόσταση!
Πολλοί τονίζουν ότι ο νέος πάπας γνωρίζει καλύτερα αυτά τα ζητήματα αφού είναι ο πρώτος που προέρχεται από μια χώρα που έχει ήδη αναγνωρίσει τον γάμο ομοφύλων. Ταυτόχρονα όμως ήταν και αυτός που είχε εκφρασθεί με σφοδρότητα εναντίον του νόμου, χαρακτηρίζοντάς τον «επίθεση στο σχέδιο του Θεού» σε μια επιστολή του που είχε έρθει στο φως της δημοσιότητας προκαλώντας σάλο τον καιρό που ήταν ακόμα καρδινάλιος. Επί των ημερών του το Βατικανό κινήθηκε για να απαγορεύσει μια έκθεση με ομόφυλα ζευγάρια που φωτογραφήθηκαν σε εκκλησίες της Ρώμης, ενώ έφτασε στο σημείο να ...αφορίσει έναν αυστραλό ιερέα που ήθελε να παντρέψει ζευγάρια του ίδιου φύλου.
Ακόμα χειρότερα, ο σημερινός πάπας ποτέ δεν φρόντισε να διαλευκανθούν οι πραγματικές αιτίες της πρωτοφανούς στη σύγχρονη ιστορία παραίτησης του προκατόχου του. Οι καταγγελίες του ιταλικού τύπου ότι η παραίτηση συνδεόταν με απόρρητη έκθεση του Βατικανού που αποκάλυπτε κύκλωμα εκβιασμού ομοφυλόφιλων ιερέων, ουδέποτε διαψεύστηκαν από τον άνθρωπο που επωφελήθηκε περισσότερο από αυτή την παραίτηση.
Χωρίς να γνωρίζουμε ποιος εκβιάστηκε από ποιον, οι διάφοροι υμνητές του Φραγκίσκου επιμένουν να αποδίδουν την άτεγκτη στάση του προηγούμενου πάπα Βενέδικτου Ιστ' απέναντι στους γκέι στο γεγονός ότι ο ίδιος ήταν «κρυπτο-ομοφυλόφιλος», προβάλλοντας ως τεκμήριο τα... ακριβά παπούτσια του και τον ευπαρουσίαστο γερμανό γραμματέα του! Αν αυτό αληθεύει, θα περίμενε κανείς από τους διάφορους «υπέρμαχους των ανθρώπινων δικαιωμάτων» να ανησυχήσουν λίγο περισσότερο για το ενδεχόμενο ο Βενέδικτος να εκβιάστηκε όντως εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας του. Προφανώς όμως αυτό δεν συμβαίνει...
Βεβαίως όσοι στο όνομα των «γκέι δικαιωμάτων» αδιαφορούν σχετικά με τις πραγματικές συνθήκες παραίτησης του προηγούμενου πάπα , αδιαφορούν εξίσου και για τις πραγματικές συνθήκες που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν χιλιάδες ομοφυλόφιλοι που έχουν χειροτονηθεί ιερείς. Όπως γράφει χαρακτηριστικά το περιοδικό Vanity Fair σε άρθρο του για τους γκέι του Βατικανού «ο κίνδυνος της αποκάλυψης έχει μετατρέψει τους γκέι ιερείς σε φετίχ της δημοσιότητας τόσο για την κοσμική άκρα αριστερά όσο και για την άκρα δεξιά. Όχι όμως ως ανθρώπινα όντα, αλλά ως σύμβολα. Για την αριστερά είναι χρήσιμοι ώστε να μπορεί να κατηγορεί την εκκλησία για υποκρισία. Και η ακροδεξιά τους αντιμετωπίζει σαν λεκέ τον οποίο πρέπει να βγάλει από τη μέση».
Για το ζήτημα των γκέι στο Βατικανό, ο ίδιος ο πάπας Φραγκίσκος φέρεται να αναφέρθηκε στην ύπαρξη ενός «γκέι λόμπι» το οποίο «υπάρχει και πρέπει να δούμε πως θα το αντιμετωπίσουμε». Λίγες μέρες αργότερα μιλώντας σε δημοσιογράφους επιβεβαίωσε ότι το λεγόμενο «γκέι λόμπι» είναι κάτι αρνητικό: «Ακούω ότι υπάρχει γκέι λόμπι αλλά δεν το έχω δει γραμμένο στην ταυτότητα κανενός! Το πρόβλημα δεν είναι η ομοφυλοφιλία, αλλά να ανήκει κάποιος σε λόμπι, γκέι, μασονικό ή πολιτικό». Και συνέχισε με μια δήλωση που έγινε διάσημη: «Αν κάποιος είναι ομοφυλόφιλος αλλά αναζητά τον Θεό και έχει καλή θέληση, ποιος είμαι εγώ να τον κρίνω;»
Η περίφημη δήλωση αναπαράχθηκε παντού, λίγοι όμως σχολίασαν ότι απαντούσε σε μια ερώτηση σχετικά με τους γκέι ιερείς που έτσι κι αλλιώς πρέπει να τηρούν τον κανόνα της αγαμίας. Αντίθετα με τον προκάτοχό του, ο Φραγκίσκος δεν φαίνεται να πιστεύει πως οι ομοφυλόφιλοι πρέπει να αποκλείονται από τα ράσα. Φτάνει όμως να μην εκδηλώνονται, να μην «οργανώνονται» σε «λόμπι» και να μην διεκδικούν. Είναι γνωστή άλλωστε η τεράστια έλλειψη σε νέους ιερείς που αντιμετωπίζει η εκκλησία...
Πολύ σημαντικότερη ήταν η συνέντευξη που έδωσε ο πάπας τον Σεπτέμβριο στο περιοδικό των ιησουϊτών La Civiltà Cattolica, όπου ο λόγος του δικαιολογημένα εντυπωσιάζει: «Κάποιος με ρώτησε προκλητικά αν εγκρίνω την ομοφυλοφιλία. Απάντησα με μια ερώτηση: όταν ο Θεός έχει απέναντί του έναν ομοφυλόφιλο, περιβάλλει την ύπαρξη αυτού του ανθρώπου με αγάπη ή μήπως απορρίπτει και καταδικάζει αυτό τον άνθρωπο; Πρώτα από όλα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τον άνθρωπο. Εδώ μπαίνουμε στο μυστήριο του ανθρώπινου πλάσματος. Στη ζωή, ο Θεός συμπαραστέκεται στους ανθρώπους και πρέπει κι εμείς να τους συμπαρασταθούμε ξεκινώντας από την κατάστασή του καθενός. Και πρέπει να τους συμπαρασταθούμε δείχνοντας συμπόνια».
Πιο κάτω όμως οι προτεραιότητες και οι ιεραρχήσεις του νέου πάπα γίνονται σαφείς: «Δεν μπορούμε να επιμένουμε μόνο σε θέματα όπως οι αμβλώσεις, οι γάμοι των γκέι και η αντισύλληψη ...Η διδασκαλία της Εκκλησίας είναι σαφής, αλλά δεν είναι απαραίτητο να μιλάμε συνέχεια για αυτά». Ο πάπας μπορεί να διδάσκει τη «συμπόνια» προς τους ομοφυλόφιλους, όμως αυτό που έχει πρωταρχική σημασία για τον ίδιο πάνω από όλα είναι να μην κλονιστεί η θέση της Εκκλησίας επιμένοντας να προβάλλει ζητήματα όπου η στάση της μοιάζει ξεπερασμένη και απαρχαιωμένη...
Φυσικά κανείς δεν αμφισβητεί ότι αυτή η αλλαγή ύφους είναι καλοδεχούμενη, ειδικά αν συγκριθεί με τις αντίστοιχες δηλώσεις των προκατόχων του ή κάποιων ορθόδοξων συναδέλφων του. Πριν όμως μιλήσουμε για «επανάσταση», θα πρέπει να δούμε ποιες θα είναι οι χειροπιαστές παρεμβάσεις του νέου πάπα στις δεκάδες χώρες όπου οι γκέι συνεχίζουν να τιμωρούνται και να διώκονται.
Και βέβαια κάποια στιγμή η Εκκλησία θα πρέπει να αντιμετωπίσει το φλέγον ζήτημα της αγάπης ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου και το δικαίωμά τους στην οικογενειακή ζωή. Πριν από λίγες μέρες, ο επίσκοπος της Μάλτας δήλωσε ότι ο πάπας τον ενθάρρυνε να μιλήσει εναντίον της υιοθεσίας παιδιών από γκέι ζευγάρια. Λίγο αργότερα ήρθε στο φως μια νέα δήλωση του πάπα σύμφωνα με την οποία η εκκλησία πρέπει να βρει τον τρόπο να μιλήσει για τον Χριστό και σε αυτά τα παιδιά. Τον Οκτώβριο που μας έρχεται ο ποντίφικας πρόκειται να συγκαλέσει μία έκτακτη σύνοδο των επισκόπων σχετικά με τον γάμο και την οικογένεια. Ας ελπίσουμε ότι η Εκκλησία επιφυλάσσει στα ομόφυλα ζευγάρια και τις οικογένειές τους κάτι περισσότερο από ένα απλό κήρυγμα...