ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ - ΑΘΗΝΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΥΟ ΠΟΛΕΩΝ

Να ξεκινήσω γράφοντας ότι το "Milk" του Gus Van Sant είναι ό,τι καλύτερο έχω δει στο σινεμά από τον καιρό του "Περσέπολις". Κάποιοι θα πουν βέβαια ότι ίσως δεν είμαι ο πιο "αντικειμενικός" κριτής μιας τέτοιας ταινίας. Από την άλλη πόσο εύκολο είναι να κρίνει κανείς πραγματικά μια ταινία αν δεν μπορεί να κατανοήσει το θέμα της μέσα από τα βιώματά του;

'Εχω βαρεθεί να διάβάζω (στρέιτ) κριτικές που αποθεώνουν την ερμηνεία του Σον Πεν ώστε να μην χρειαστεί να μιλήσουν για το περιεχόμενο της ταινίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο άνθρωπος έδωσε ρεσιτάλ υποκριτικής. Όμως αυτό το ρεσιτάλ δεν ήταν κάτι ξεκάρφωτο αλλά υπηρετούσε ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό έργο.

Ο Χάρβει Μιλκ ήταν ένας πραγματικός ηγέτης. Ένας άνθρωπος που μπόρεσε να εμπνεύσει τους άλλους. Που τους ζήτησε να αποβάλλουν την αίσθηση της αδυναμίας τους και να αντιδράσουν για πρώτη φορά στον εξευτελισμό. Να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους με σχέδιο και πρόγραμμα. Να αντιδράσουν στην αστυνομική βία όχι με βία αλλά αλλάζοντας τον κόσμο τους.

Με αυτή την έννοια η ταινία είναι φοβερά επίκαιρη για την Αθήνα του 2009. Οι παραλληλισμοί με τα γεγονότα του Δεκεμβρίου είναι προφανείς (άσχετα αν δεν τους βλέπουν οι κριτικοί του κινηματογράφου). Ας φανταστούμε πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν βρισκόταν ένας ηγέτης που θα μπορούσε να διοχετεύσει την οργή και το θυμό των νέων σε κάτι πιο δημιουργικό από τις ταραχές και τις καταστροφές. Δεν είναι τυχαίο ότι ταραχές στο Σαν Φρανσίσκο έγιναν μόνο μετά το θάνατό του Μιλκ.

Βέβαια για πολλούς ετεροφυλόφιλους που γκετοποιούνται πίσω από την ταυτότητά τους όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα. Γι' αυτούς κοινωνία είναι μόνο οι ίδιοι και οτιδήποτε τους μοιάζει. Αν και σπεύδουν να κατηγορήσουν τους άλλους για "γκετοποίηση", οι ίδιοι πολύ απλά αρνούνται να πάρουν μαθήματα από μια "ξεφωνημένη".

Παρόλα τα παραπάνω η ταινία δεν είναι ούτε άσκηση προπαγάνδας ούτε αγιογραφία. Ο Μιλκ παρουσιάζεται ως αυτό που ήταν - ένας ικανότατος πολιτικός που ήξερε να παίζει μπάλα χωρίς συναισθηματισμούς και με ωμότητα πολλές φορές. Και αυτό που συγκινεί περισσότερο είναι με πόσο χιούμορ, ζεστασιά και ανθρωπιά παρουσιάζονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Δεν είναι ούτε καρικατούρες ούτε ξύλινα σύμβολα της επανάστασης. Είναι πραγματικοί άνθρωποι που κλαίνε, γελάνε, θυμώνουν, αγωνίζονται, απογοητεύονται και ελπίζουν. 'Ανθρωποι που είναι ο εαυτός τους αλλά χτίζουν κάτι πολύ μεγαλύτερο απ' αυτούς.

Με μία φράση, αυτός είναι ο καλλιτεχνικός θρίαμβος της ταινίας: 'Οτι μετατρέπει μια ταινία για την πολιτική σε έναν αληθινό ύμνο στην ανθρωπιά.

Στο πρώτο σχόλιο μπορείτε να διαβάσετε τη βιογραφία του Harvey Milk που είναι και το θέμα της ταινίας.

Η ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ Η ΜΟΥΣΙΚΗ

H επίσημη εκδοχή για την αιτία θανάτου του μεγάλου συνθέτη Πιοτρ 'Ιλιτς Τσαϊκόφσκι είναι η χολέρα. Οι φήμες όμως ότι δεν πέθανε από φυσικά αίτια αλλά αυτοκτόνησε δεν έπαψαν να κυκλοφορούν από το 1893 μέχρι σήμερα. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την αποκάλυψη μέχρι τώρα άγνωστων αρχείων, οι περισσότεροι μελετητές αποδέχονται πλέον το σενάριο που πρότεινε στα τέλη της δεκαετίας του 70 η μουσικολόγος και αρχειολόγος Αλεξάντρα Ορλόβα. Ότι δηλαδή ο Τσαϊκόφσκι όχι μόνο αφαίρεσε τη ζωή του, αλλά εξαναγκάστηκε να το κάνει.

Μερικά γεγονότα από τη βασανισμένη ζωή του μεγάλου συνθέτη: σε μικρή ηλικία, η οικογένειά του καταστράφηκε οικονομικά. Εξαιρετικά ευαίσθητος και εσωστρεφής, προσκολλήθηκε νευρωτικά στη μητέρα του. Ο θάνατός της από χολέρα όταν ο Τσαϊκόφσκι ήταν 14 ετών ήταν ένα τραύμα που ποτέ δεν μπόρεσε να ξεπεράσει πραγματικά.

Μετά το σχολείο, φοίτησε στην Αυτοκρατορική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης που προετοίμαζε τους αξιωματούχους της τσαρικής αυτοκρατορίας. Στη σχολή φοιτούσαν μόνο αγόρια και οι σεξουαλικοί πειραματισμοί μεταξύ τους ήταν πολύ συνηθισμένοι. Σε αυτή την ηλικία ο Τσαϊκόφσκι αρχίζει για πρώτη φορά να συνειδητοποιεί την έλξη του προς το ίδιο φύλο, γεγονός που του προκαλεί απέχθεια για τον ίδιο του τον εαυτό.

Παρακολουθώντας μια παράσταση Μότσαρτ, ο Τσαϊκόφσκι αποφασίζει να ακολουθήσει μουσική καριέρα και γράφεται στο ωδείο της Αγίας Πετρούπολης. Στη συνέχεια μετακομίζει στην πολύ λιγότερο καλλιεργημένη ατμόσφαιρα της Μόσχας όπου όμως γνωρίζει τις πρώτες μεγάλες επιτυχίες του.

Το 1869 ερωτεύεται τον 'Εντουαρτ Ζακ, έναν 15χρονο μαθητή (σε όλη του τη ζωή οι εραστές του θα είναι νεαρής ηλικίας). Tα αισθήματά του για τον Ζακ θεωρούνται η πηγή έμπνευσης για το ερωτικό θέμα του έργου "Ρωμαίος και Ιουλιέτα". Ο Ζακ ήταν ο μεγάλος έρωτας της ζωής του και η αυτοκτονία του σε ηλικία 19 ετών τον συντρίβει. 14 χρόνια αργότερα γράφει στο ημερολόγιό του πόσο του λείπει, πόσο κλαίει ακόμα γι'αυτόν και πως δεν έχει αγαπήσει κανενα περισσότερο.

Ο Τσαϊκόφσκι θα εξομολογηθεί στον μικρότερο αδελφό του ότι οι ομοφυλοφιλικές του προτιμήσεις "δημιουργούν ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα σε μένα και τους υπόλοιπους ανθρώπους. Σφραγίζουν το χαρακτήρα μου με μία αίσθηση αποξένωσης, έναν τρόμο απέναντι στους άλλους, υπερβολική συστολή και καχυποψία... όλα αυτά με κάνουν ολοένα και πιο αντικοινωνικό". Στρέφεται στην τέχνη όπου παραμένει εξαιρετικά παραγωγικός παρά τις νευρώσεις και τις κρίσεις κατάθλιψης. Στον κόσμο της μουσικής βρίσκει μια διέξοδο για την προσωπική του έκφραση την οποία ίσως να μην είχε ανακαλύψει αν δεν αισθανόταν τόσο αποξενωμένος από τον κοινωνικό του περίγυρο.

Πιστεύοντας ότι μέσω του γάμου μπορεί να "θεραπεύσει" την ομοφυλοφιλία του, ο Τσαϊκόφσκι παντρεύεται το 1877. Ο γάμος του καταλήγει σε καταστροφή, η γυναίκα του μπαίνει σε άσυλο και ο ίδιος οδηγείται σε απόπειρα αυτοκτονίας (βούτηξε στα παγωμένα νερά του ποταμού της Μόσχας ελπίζοντας να πάθει πνευμονία). Παρά τις περιπέτειες της προσωπικής του ζωής η καλλιτεχνική του φήμη μεγαλώνει: συνθέτει τα πιο διάσημα μπαλέτα του (όπως η "Λίμνη των Κύκνων" και ο "Καρυοθράυστης") και περιοδεύει στην Ευρώπη και την Αμερική. Οι καταθλιπτικές του κρίσεις παραμένουν - όπως και ο τρόμος ότι η ομοφυλοφιλία του ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποκαλυφθεί.

Το τελευταίο του έργο, η Συμφωνία αρ.6 ("Παθητική") κάνει την πρεμιέρα του στη Αγία Πετρούπολη στις 28 Οκτωβρίου 1893. Μία εβδομάδα αργότερα, στις 6 Νοεμβρίου ο συνθέτης αφήνει την τελευταία του πνοή. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή πεθαίνει από το μικρόβιο της χολέρας που κόλλησε καταναλώνοντας μολυσμένο νερό. Από την πρώτη στιγμή όμως οι περίεργες συνθήκες του θανάτου του και η εξαιρετικά ταχεία κατάληξη της ασθένειάς του δημιουργούν ένα όργιο φημών σχετικά με τις πραγματικές αιτίες.

Τα στοιχεία που έφερε στην επιφάνεια έναν αιώνα αργότερα η Αλεξάντρα Ορλόβα προκαλούν ανατριχίλα. Το 1893 ο συνθέτης ξεκινάει ερωτικό δεσμό με τον Αλεξάντρ Βλαντιμίροβιτς Στένμποκ-Φέρμορ, έναν 18χρονο ευγενή. Ο κόμης Στένμποκ-Φέρμορ, θείος του νεαρού, ανακαλύπτει τη σχέση τους και απευθύνει μια οργισμένη επιστολή προς τον τσάρο όπου ξεσκεπάζει τον συνθέτη. Ο κόμης εμπιστεύεται το γράμμα σε έναν δικηγόρο, παλιό συμφοιτητή του Τσαϊκόφσκι από την Αυτοκρατορική Σχολή. Αφού διαβάζει το περιεχόμενο του γράμματος, ο δικηγόρος αποφασίζει να μην το παραδώσει στον τσάρο. Μαζί με έξι άλλους πρώην συμφοιτητές του -όλοι τους νομικοί και αξιωματούχοι- συστήνουν ένα άτυπο "δικαστήριο τιμής".

Οι επτά ανακοινώνουν την απόφασή τους στο συνθέτη: οι ίδιοι δέχονται να αποκρύψουν το περιεχόμενο της επιστολής από τον τσάρο ώστε να αποφύγει ο Τσαϊκόφσκι το σκάνδαλο και τη διαπόμπευση. Ο μοναδικός όρος που του επιβάλλουν είναι βαρύτατος: ο ίδιος πρέπει να δεχτεί να αφαιρέσει μόνος του τη ζωή του! Ο θάνατος θα προκληθεί με την κατανάλωση μικρών ποσοτήτων αρσενικού. Η ουσία επιλέγεται καθώς τα συμπτώματα της δηλητηρίασης (διάρροια, εμετοί, αφυδάτωση και τελικά θάνατος από νεφρική ανεπάρκεια μετά από 3-4 μέρες) θυμίζουν τα συμπτώματα της χολέρας. Ο Τσαϊκόφσκι προτιμά έναν τόσο βασανιστικό θάνατο από την περιθωριοποίηση και τον κοινωνικό εξοστρακισμό.

Τα τελευταία έργα του Τσαϊκόφσκι φανερώνουν μια ωριμότητα που συναρπάζει. Κανείς δεν ξέρει πόσα θα μπορούσε να είχε προσφέρει ακόμα στον κόσμο της μουσικής αν δεν έπεφτε θύμα των προκαταλήψεων και του τρόμου της αποκάλυψης.

Π.Ι. ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΙ - "ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ" ΤΟ ΕΡΩΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

Aξίζει τον κόπο να το ακούσετε. Είναι μόνο δύο λεπτά αλλά θα σας ταξιδέψει!

ΟΙ ΔΥΟ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ

Μήπως -λέω μήπως- αντί να μπαίνουμε στην ιστοσελίδα του Αθηνοράματος και να βρίζουμε τον κριτικό για αυτά που έγραψε με αφορμή την ταινία Baby Love, να πηγαίναμε να την βλέπαμε; Γιατί το Σάββατο το βράδυ στη μοναδική αίθουσα όπου παιζόταν στην Αθήνα δεν υπήρχαν πάνω από 50 άτομα και τα περισσότερα ήταν στρέιτ ζευγάρια! Οι οποίοι αντιμετώπιζαν το όλο θέμα σαν μια ξεκαρδιστική κωμωδία και γέλαγαν στις πιο ακατάλληλες σκηνές (π.χ. όταν η μάνα στεναχωρήθηκε που ο γιος της χώρισε το σύντροφό του - λες και δεν υπάρχουν μανάδες που ενδιαφέρονται για την ευτυχία του γκέι γιόυ τους!).

Η ταινία είναι όμορφη, γλυκιά χωρίς να γίνεται γλυκερή και συναισθηματική χωρίς να γίνεται μελό. Πολύ συγκινητική η ακούραστη προσπάθεια ενός ανθρώπου να αποκτήσει ένα παιδί παρά τα εμπόδια και τις αντιξοότητες που παρουσιάζονται συνέχεια στο δρόμο του, πολύ συγκινητικές και αρκετές σκηνές (η τελευταία π.χ.). Στα μείον ότι η ταινία αρκετές φορές δεν ξεφεύγει από το ροζ αλλά και η στερεοτυπικά γιάπικη απεικόνιση του γκέι ζευγαριού (ένας γιατρός και ένας δικηγόρος - και οι δύο κούκλοι).

Το γνωρίζω ότι οι περισσότεροι κριτικοί κινηματογράφου όποτε αναφέρονται σε ταινίες με γκέι θεματολογία υιοθετούν έναν εντελώς ειρωνικό και αποστασιοποιημένο τόνο λες και καίγονται να αποδείξουν ότι οι ίδιοι δεν είναι αδελφές. Αν θέλουμε όμως να βγαίνουν στις αίθουσες ταινίες που ασχολούνται και με εμάς, αντί να τσιμπάμε στα προβοκατόρικα σχόλια ανθρώπων που δεν βρίσκουν άλλον τρόπο να κάνουν ντόρο γύρω από το όνομά τους καλό είναι να στηρίζουμε αυτές τις ταινίες πληρώνοντας εισιτήριο για να τις δούμε.