Μύθοι και αλήθειες μιας χολιγουντιανής ταινίας.
Για δεύτερη εβδομάδα παίζεται στους αθηναϊκούς κινηματογράφους η ταινία «Το κορίτσι από τη Δανία» που χάρισε δύο οσκαρικές υποψηφιότητες στο πρωταγωνιστικό δίδυμο των Έντι Ρεντμέιν και Αλίσια Βικάντερ. Και ήδη η υποδοχή της από το αθηναϊκό κοινό έχει υπάρξει πολύ θερμότερη σε σχέση με τις μέτριες κριτικές που δημοσιεύτηκαν στον τύπο. Η ταινία στηρίζεται σε μία λογοτεχνική εκδοχή της ζωής της Λίλι Έλμπε που θεωρείται από πολλούς το πρώτο άτομο που προχώρησε σε επέμβαση επαναπροσδιορισμού του φύλου. Μόνο που όπως θα δούμε παρακάτω, ούτε το όνομά της ήταν Λίλι Έλμπε, ούτε ήταν το πρώτο άτομο που προχώρησε σε τέτοια επέμβαση. Η ταινία εστιάζει σε μεγάλο βαθμό στον γάμο της Γκέρτα Γκότλιμπ, διάσημης ζωγράφου στο Παρίσι του μεσοπολέμου, με τον συνάδελφο και συμπατριώτη της από τη Δανία Έιναρ Βέγκενερ και τη σταδιακή μεταμόρφωση του τελευταίου σε Λίλι. Πρόκειται για μια πραγματική ιστορία που έκανε πάταγο στην Ευρώπη της δεκαετίας του '30. Όμως ακριβώς για αυτό τον λόγο τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια και τη μυθοπλασία είναι αρκετά δυσδιάκριτα, ενώ η ταραγμένη ευρωπαϊκή ιστορία και οι προκαταλήψεις εκείνης της περιόδου τα κάνουν ακόμα πιο μπερδεμένα.
Πώς ήταν στην πραγματικότητα ο γάμος της Γκέρτα με τον Έιναρ;
Στην ταινία ο Έιναρ ανακαλύπτει σταδιακά πως αισθάνεται γυναίκα μέσα από ένα παιχνίδι παρενδυσίας το οποίο ξεκινάει με προτροπή της γυναίκας του. Η τελευταία στέκεται στο πλευρό του όταν εκδηλώνεται η δυσφορία φύλου (οι κράμπες στο στομάχι και οι αιμορραγίες από τη μύτη είναι πραγματικά περιστατικά) όμως ο ίδιος μένει κλεισμένος στο σπίτι μην τολμώντας να ξεμυτίσει έξω και η ίδια εμφανίζεται ως «πληγωμένη σύζυγος» που θρηνεί για τον άντρα που χάνει σιγά-σιγά. Στην πραγματικότητα ο γάμος του Έιναρ με την Γκέρτα ίσως ήταν πολύ πιο αντισυμβατικός από την αρχή. Είναι γνωστό ότι το ζευγάρι αναγκάστηκε να φύγει για το Παρίσι από το 1912 καθώς η παρενδυσία του Έιναρ ήταν ήδη γνωστή και είχε προκαλέσει σκάνδαλο στην κοινωνία της Κοπεγχάγης. Στο Παρίσι ζούσαν μαζί ανοιχτά ως δύο γυναίκες, ενώ είναι γνωστό το καλλιτεχνικό ενδιαφέρον της Γκέρτα για τη λεσβιακή σεξουαλικότητα. Πολλοί από τους πίνακές της αποπνέουν έντονο γυναικείο ομοερωτισμό, ενώ είχε κάνει και καθαρά λεσβιακές εικονογραφήσεις για ένα βιβλίο για τη ζωή του Καζανόβα. Και είναι ακριβώς αυτό το στοιχείο της πιθανής αμφιφυλοφιλίας της Γκέρτα Γκότλιμπ που απουσιάζει παντελώς από την ταινία.
Ομοερωτικές εικονογραφήσεις δια χειρός της Γκέρτα Γκότλιμπ
Υπάρχουν όντως οι πίνακες της Λίλι που παρουσιάζονται στην ταινία;
Όχι, οι συγκεκριμένοι πίνακες φτιάχτηκαν από τους παραγωγούς της ταινίας για να ταιριάζουν με τη φυσιογνωμία του πρωταγωνιστή της. Όμως είναι αλήθεια πως η Γκέρτα Γκότλιμπ χρησιμοποίησε τη Λίλι ως μοντέλο σε μερικούς από τους πιο διάσημους πίνακές της. Ορισμένους από αυτούς μπορείτε να δείτε παρακάτω. Χάρη στην ταινία, το ενδιαφέρον του κόσμου της τέχνης για το έργο της Γκέρτα Γκότλιμπ έχει αναζωπυρωθεί και μια αναδρομική έκθεση τρέχει στο Μουσείο μοντέρνας τέχνης του Άρκεν στη Δανία μέχρι τον Μάιο του 2016.
«H Λίλι με μια βεντάλια από πούπουλα»
«Μια καλοκαιρινή μέρα». Είναι ο μοναδικός πίνακας που απεικονίζει τόσο τον Έιναρ Βέγκενερ (είναι όρθιος και ζωγραφίζει) όσο και το γυναικείο alter ego του, τη Λίλι (ξαπλωμένη και γυμνή σε πρώτο πλάνο)
«Λίλι, η Ντάμα Κούπα»
«Δύο κοκότες: Η Λίλι με μια φίλη της»
Ποιες βιογραφικές ανακρίβειες περιέχει η ταινία;
Η ταινία στηρίζεται στο ομώνυμο μπεστ-σέλερ του Ντέιβιντ Έμπερχοφ που κυκλοφόρησε το 2000, ενώ και το βιβλίο «Από άντρας σε γυναίκα» που στηρίζεται στα ημερολόγια της Λίλι, εκδόθηκε μετά τον θάνατό της και δεν το επιμελήθηκε η ίδια αλλά ένας δανός εκδότης. Το όνομα Λίλι Έλμπε ήταν επινόηση μιας δανέζας δημοσιογράφου αφού το πραγματικό της όνομα μετά την αλλαγή φύλου ήταν Λίλι Έλβενες (που σημαίνει «ποτάμι» στα δανέζικα). Επινόηση της δημοσιογράφου (η οποία έγραψε τρία γαργαλιστικά άρθρα για την περίπτωσή της τη δεκαετία του '30) ήταν και η απόλυτη διχοτόμηση ανάμεσα στον αρσενικό Έιναρ και τη θηλυκή Λίλι, τους οποίους παρουσίασε ως δύο ξεχωριστές προσωπικότητες που συμβίωναν στο ίδιο σώμα. Στην ταινία δεν γίνεται καμία αναφορά στην ακύρωση του γάμου με την Γκέρτα από τον βασιλιά της Δανίας όταν οι δημόσιες υπηρεσίες έκαναν δεκτή την αλλαγή φύλου της Λίλι, ούτε και στον μετέπειτα γάμο της Γκέρτα με έναν ιταλό αξιωματικό. Στην πραγματικότητα η Γκέρτα δεν ήταν μαζί με τη Λίλι στην τελευταία και μοιραία επέμβασή της, αλλά της έστειλε λουλούδια. Επίσης καμία αναφορά δεν γίνεται στον γάλλο έμπορο τέχνης Κλοντ Λεζέν με τον οποίο συνδέθηκε η Λίλι μετά τις πρώτες επεμβάσεις και τον οποίο σκόπευε να παντρευτεί. Αντίθετα η ταινία εστιάζει στον εντελώς φανταστικό χαρακτήρα του Χανς, που παρουσιάζεται ως παιδικός φίλος του Έιναρ που ερωτοτροπεί με τη γυναίκα του.
Ποια είναι η αλήθεια για τις χειρουργικές επεμβάσεις που «μεταμόρφωσαν» τον Έιναρ σε Λίλι;
Ο Έιναρ δεν υποβλήθηκε σε δύο επεμβάσεις όπως φαίνεται στην ταινία, αλλά σε πέντε. Κάτι που δεν βλέπουμε στην ταινία είναι ότι είχε πάρει την απόφαση να αυτοκτονήσει την Πρωτομαγιά του 1930, όταν τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς ήρθε σε επαφή με τον γερμανοεβραίο καθηγητή Μάγκνους Χίρσφελντ, πρωτοπόρο της σεξολογίας που έγινε διάσημος για τις μελέτες του σχετικά με την ομοφυλοφιλία και τη διεμφυλικότητα. Μάλιστα η πρώτη εγχείρηση αφαίρεσης των όρχεων έγινε την ίδια χρονιά στο ινστιτούτο του Χίρσφελντ στο Βερολίνο, το οποίο κατέστρεψαν οι ναζί μόλις τρία χρόνια αργότερα μαζί με όλα τα πολύτιμα αρχεία του. Αυτή η επέμβαση δεν ήταν η πρώτη στον κόσμο, καθώς είναι γνωστές τουλάχιστον τρεις αντίστοιχες περιπτώσεις στο ινστιτούτο Χίρσφελντ πριν τη Λίλι. Όμως η δική της τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας όταν στη συνέχεια απευθύνθηκε στον γυναικολόγο Κουρτ Βάρνερκρος από τη Δρέσδη (τον οποίο βλέπουμε στην ταινία), ο οποίος αποφάσισε να «διαφημίσει» την περίπτωσή της. Ο Βάρνερκρος είχε καλές σχέσεις με τους ναζί, όμως και η δική του κλινική καταστράφηκε από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς στη Δρέσδη. Η Λίλι πέθανε μετά από μια εγχείρηση μεταμόσχευσης μήτρας, καθώς επιθυμούσε να γίνει μητέρα. Στο ημερολόγιό της γράφει ότι μέσα στο σώμα της βρέθηκαν ατροφικές ωοθήκες, γεγονός που υποδεικνύει ότι επρόκειτο μάλλον για περίπτωση ερμαφροδιτισμού.
Ο επίλογος
«Χτες βράδυ ονειρεύτηκα τη μητέρα μου. Με πήρε στα χέρια της και με είπε Λίλι...Ήταν εκεί και ο πατέρας μου». Η Λίλι δεν είπε τη συγκεκριμένη φράση στην Γκέρτα όπως φαίνεται στην ταινία, αλλά την έγραψε σε ένα γράμμα προς την αδελφή της. Σε ένα άλλο γράμμα προς μία φίλη της λίγο μετά την τελευταία και μοιραία επέμβαση, γράφει: «Το ότι έχω κι εγώ το δικαίωμα να ζήσω, το απέδειξα ζώντας τους τελευταίους 14 μήνες. Μπορεί σε κάποιους 14 μήνες να μην φαίνονται πολλοί, όμως εμένα μου μοιάζουν σαν μία πλήρης και ευτυχισμένη ζωή».
