BROKEBACK MOUNTAIN: ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΒΟΥΝΟ

«Δεν είμαι καμιά αδελφή», λέει ο ‘Ενις. «Ούτε γω. Πάει και τέλειωσε. Οι άλλοι να κοιτάνε την πάρτη τους» απαντάει ο Τζακ. Πριν ακόμα την απονομή των ‘Οσκαρ, στις 5 Μαρτίου, όπου εξασφάλισε οκτώ υποψηφιότητες, η ταινία του Ανγκ Λι Το μυστικό του Βrokeback Mountain έχει εγκαινιάσει μια νέα εποχή στην απεικόνιση της ομοφυλοφιλίας από το Χόλιγουντ. Τι άλλαξε όμως πραγματικά χάρη στη μεγάλη παγκόσμια επιτυχία μιας ιστορίας πάθους ανάμεσα στον ΄Ενις Ντελ Μαρ και τον Τζακ Τουίστ, δυο αγόρια της επαρχίας, ανάμεσα στην πρώτη τους συνάντηση το 1963 και το θάνατο του Τζακ είκοσι χρόνια αργότερα; Το μάρκετινγκ της ταινίας στηρίχθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην ιδέα ότι πρόκειται για μία απλή ιστορία αγάπης, οικουμενική όπως θα λέγαμε σήμερα, υπονοώντας ότι δεν πρέπει να περιορίζεται στην ομοφυλοφιλική της διάσταση. Τα μέσα ενημέρωσης, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ακολούθησαν την ίδια γραμμή. Ποιος μπορεί όμως να πιστέψει ότι οι εκατομμύρια θεατές που έκαναν το φιλμ επιτυχία αγνοούν πράγματι τον οικουμενικό χαρακτήρα του έρωτα, πέρα από τους περιορισμούς της φυλής, της ηλικίας και του φύλου; Μήπως η πραγματική καινοτομία βρίσκεται αλλού;
Η καινοτομία στο Βrokeback Mountain δεν είναι ότι αφηγείται έναν ομοφυλοφιλικό έρωτα: το Χόλιγουντ έχει παρουσιάσει πολλούς τέτοιους στο παρελθόν. Είναι η πλήρης απουσία αναγνωρίσιμων κωδικών στους οποίους στηρίζεται η πρόσληψη της ομοφυλοφιλίας από το ευρύτερο κοινό. Εδώ και τριάντα χρόνια, ο ομοφυλόφιλος όπως τον παρουσιάζει το Χόλιγουντ είναι γκέι, είναι δηλαδή κάτι παραπάνω από τη σεξουαλικότητά του (η οποία ούτως ή άλλως συχνά υποβαθμίζεται), είναι πάνω απ’ όλα ένας τρόπος ζωής, ένα συγκεκριμένο λεξιλόγιο, ένα σύνολο από κώδικες που μιλάνε γι’αυτόν και προσδιορίζουν την ταυτότητά του. Οι τυποποιημένοι γκέι, όπως αυτοί που υποδύονται ο Τομ Χανκς και ο Αντόνιο Μπαντέρας στη ''Φιλαδέλφεια'', έχουν γίνει πρωταγωνιστές επιτυχημένων τηλεοπτικών σίριαλ, όπως το Queer as Folk και το Six Feet Under. Και, ας το παραδεχθούμε, έχουν καταλήξει να κουράζουν τους πάντες, καθώς η παρουσία τους είναι τόσο προβλέψιμη.
Μεταφέροντας στη μεγάλη οθόνη το διήγημα της ΄Ανι Πρου, ο Ανγκ Λι πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα: Καθώς δεν είναι “αδελφές”, οι δύο ήρωες δεν μπορούν παρα να είναι αποκλειστικά, και ολοκληρωτικά, Αμερικάνοι. Και Αμερικάνος δεν σημαίνει απαραίτητα Νεοϋορκέζος, ούτε Καλιφορνέζος σέρφερ. Αμερικάνος είναι επίσης, και κατά κύριο λόγο, ένας βουκόλος από το Γουαϊόμινγκ, την 44η πολιτεία της Αμερικής με πληθυσμό 500.000, μια πολιτεία με απέραντες πεδιάδες και πανύψηλες βουνοκορφές, πιο μεγάλη σε έκταση από τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά εκατό φορές πιο αραιοκατοικημένη. «Οι άλλοι να κοιτάνε την παρτη τους» λέει ο Τζακ, και εκατομμύρια θεατές ανακαλύπτουν και πάλι την ικανοποίηση του να παρακολουθούν δύο άντρες που δεν θέλουν κανείς να ξέρει γι’αυτούς, να τους παρατηρούν από μακριά, όπως τους παρατηρεί μέσα από τα κυάλια ο Τζο Αγκίρε, ο βάναυσος εργοδότης τους.
Μπορούμε όμως να διακρίνουμε τον έρωτα από τα πεντακόσια μέτρα, όταν καλά-καλά δεν μπορούμε να διακρίνουμε πρόσωπα; ΄Οχι, αυτό που διακρίνουμε είναι το σεξ. Ο Ανγκ Λι φροντίζει να το παρουσιάσει τόσο αστραπιαίο όσο είναι στην πραγματικότητα και για τους ήρωές του. Αλλά η σκηνή του σοδομισμού παραμένει ωμή. Αυτό λέει τα πάντα. ΄Ο,τι και να σκαρφίζονται οι μαρκετίστες, αυτό που πρέπει πάση θυσία να παραμείνει μυστικό στη σχέση του Τζακ και του ΄Ενις είναι το σεξ. Η στεγνή πρόζα της ΄Ανι Πρου είναι ακόμα πιο παραστατική από την κινηματογραφική μεταφορά, όταν περιγράφει την επανένωση των δύο εραστών μετά από τέσσερα χρόνια χωρισμού: «Το δωμάτιο βρώμαγε σπέρμα, καπνό, ιδρώτα και ουίσκι, παλιά μοκέτα και άχυρο, δερμάτινη σέλα, σκατά και φτηνό σαπούνι». Το ταλέντο του Ανγκ Λι είναι ότι αφήνει στους θεατές την ελευθερία να αντιληφθούν μόνο τη μυρωδιά του καπνού, του ουίσκι, της παλιάς μοκέτας και του φτηνού σαπουνιού, χωρίς όμως ούτε να λογοκρίνει ούτε να εξευγενίζει τις σωματικές εκκρίσεις των δυστυχισμένων ηρώων του.
Το αιώνιο παράδοξο του μελό: ο έρωτας ανάμεσα στον Τζακ και τον ΄Ενις είναι η χαμένη ευκαιρία, είναι αυτό που τους κάνει να υποφέρουν, είναι όμως και το μόνο πράγμα που έχουν πραγματικά. Το σεξ είναι αυτό που κατάφεραν, που τους κάνει να κλαίνε από ευχαρίστηση («Μ΄εχεις στείλει στον έβδομο ουρανό, δώσμου κάτι για να συνεχίσω», λέει ο Τζακ στον άντρα του), αλλά είναι κάτι που δεν γίνεται σχεδόν ποτέ μετά το καλοκαίρι που πέρασαν μαζί στο Βrokeback Mountain. Στις οροσειρές του Γουαϊόμινγκ το καλοκαίρι τελειώνει πολύ γρήγορα: «Το πρώτο χιόνι έπεσε νωρίς, στις 13 Αυγούστου, τριάντα εκατοστά».
΄Ερωτας και σεξ λοιπόν, αλλά επίσης τραγωδία. Η μυστικοπάθεια δεν είναι θέμα επιλογής για τους νεαρούς άνδρες που ανακαλύπτουν την ομοφυλοφιλία τους στη βαθιά Αμερική της δεκαετίας του ΄60. Είναι θέμα ζωής και θανάτου. Για να πειστούμε φτάνει να διαβάσουμε το εξαιρετικό βιβλίο του Γουίλ Φέλοους Farm Boys – Lives of Gay Men from the Rural Midwest (Αγόρια από την επαρχία – Ζωές Ομοφυλόφιλων στις Μεσοδυτικές Πολιτείες) που συγκεντρώνει μαρτυρίες από τριάντα τέτοιες περιπτώσεις αντρών που οι ζωές τους θυμίζουν ανατριχιαστικά την περίπτωση του Τζακ και του ΄Ενις. Επιθυμίες, αδιέξοδα, ίσως ένας γάμος, κάποιες φορές και παιδιά, αλλά το μεγάλο μυστικό συστηματικά να σκεπάζει τα πάντα. Συγκινητικές και πολλές φορές αστείες, αυτές οι αφηγήσεις σε πρώτο πρόσωπο έχουν σαν κοινό παρονομαστή τον τρόμο της αποκάλυψης. ΄Ενας τρόμος μόνιμος και ασφυκτικός, σπάνια όμως αδικαιολόγητος. Για ποιο λόγο ο Τζακ δολοφονήθηκε μ’ένα λοστάρι στην άκρη του δρόμου στην ηλικία των 39 ετών; Ο λόγος είναι απλός: όπως κι άλλοι πριν απ’αυτόν, όπως ο Μάθιου Σέπαρντ που βασανίστηκε μέχρι θανάτου στις 6 Οκτωβρίου του 1998 στο Λάραμι, ο Τζακ ήθελε να ζήσει χωρίς να κρύβεται, σε μια πολιτεία όπως το Γουαϊόμινγκ, όπου κάτι τέτοιο είναι απλώς αδύνατο.
Από τους δύο εραστές ο Τζακ είναι αυτός που υποφέρει περισσότερο από το μυστικό, που πιστεύει ότι μπορεί να απελευθερωθεί απ’αυτό, καθώς για κείνον το σκάνδαλο της ομοφυλοφιλίας απλώς δεν υφίσταται. Αποκαλυπτόμενος όμως ο Τζακ βάζει τον εαυτό του σε κίνδυνο και πεθαίνει. Και δεν είναι η αποκάλυψη του έρωτά του για τον ΄Ενις που οδηγεί στη δολοφονία του, είναι το σχέδιό του να ζήσει μαζί με έναν άλλο άντρα, κάποιον που πιθανώς να αγαπάει λιγότερο. Το πήδημα στα κρυφά δεν δημιουργεί πρόβλημα, η αποκάλυψη όμως σκοτώνει. Αυτό το δράμα θα πρέπει να κάνει να σωπάσουν όλοι εκείνοι που θέλουν να χρησιμοποιήσουν την ταινία σαν όπλο ενάντια στην προβολή της ομοφυλοφιλίας. Όσο κι αν οι γκέι παρελάσεις και οι κάθε είδους εμπορικές εκδηλώσεις φλερτάρουν πολλές φορές με το γελοίο, η ιστορία δύο “βλαχαδερών” δεν μπορεί να εκπλήσσει παρά μόνο εκείνους που πιστεύουν ότι ομοφυλόφιλος είναι συνώνυμο του σοφιστικέ και του εκλεπτυσμένου. Ο Ανγκ Λι δεν μας ενθαρρύνει να κρυβόμαστε. Κάνει μια ταινία δημιουργού, με την έννοια ότι το φιλμ μιλάει περισσότερο για τον εαυτό του παρά για την αμερικάνικη επαρχία, ένα φιλμ που περιγράφει με τα πιο ζωντανά χρώματα τη θεμελιώδη αξιοπρέπεια των αντρών που δεν μπορούν, παρά τον έρωτα, παρά την ηδονή, να απελευθερωθούν από τη ντροπή που κάποιοι άλλοι τους έχουν βάλει στο κεφάλι.