Η ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΣΤΟΝ ΑΡΑΒΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Την ώρα που η Μέση Ανατολή βρίσκεται και πάλι στις φλόγες, ο βρετανός δημοσιογράφος Μπράιαν Γουάιτακερ αναζητά τα ίχνη της ομοφυλοφιλίας στην Αίγυπτο, τη Συρία και τη Σαουδική Αραβία. Σε αυτή τη συνέντευξη ο συγγραφέας του βιβλίου «Αγάπη χωρίς ΄Ονομα: η Ομοφυλοφιλία στη Μέση Ανατολή» μιλάει για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε συλλέγοντας προσωπικές μαρτυρίες από τους πρωταγωνιστές.

Ερ. Για ποιο λόγο αποφασίσατε να γράψετε αυτό το βιβλίο;

Οι περισσότεροι συνάδελφοί μου δημοσιογράφοι που εργάζονται στη Μέση Ανατολή γράφουν βιβλία για τα μεγάλα θέματα της επικαιρότητας: τον πόλεμο στο Ιράκ, τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστινίων κτλ. Ήθελα να ασχοληθώ με κάτι τελείως διαφορετικό. Το 2001 με συγκλόνισε η υπόθεση του Queen Boat στην Αίγυπτο. Μετά από επιδρομή σε ένα στέκι συνάντησης των γκέι, η αιγυπτιακή αστυνομία συνέλαβε δεκάδες άντρες οι οποίοι καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης μετά από μια δίκη-διαπόμπευση. ΄Ηταν η πρώτη φορά που τα αραβικά μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν με το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας. ΄Ενα χρόνο αργότερα, είχα την ευκαιρία να συναντήσω έναν από τους πρωταγωνιστές της υπόθεσης που μόλις είχε βγει από τη φυλακή. Η μαρτυρία του με ταρακούνησε. Κατάλαβα ότι αυτό το ζήτημα, η αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας στις αραβικές χώρες, άξιζε κάτι περισσότερο από μερικά άρθρα, ότι ήταν απαραίτητο να σπάσει το ταμπού γύρω απ’αυτό το θέμα.

Ερ. «Η Αγάπη χωρίς ΄Ονομα» περιλαμβάνει πολλές προσωπικές μαρτυρίες. Πως καταφέρατε να συλλέξετε στοιχεία για την έρευνά σας;

Δεν μπορεί κάποιος να κατέβει από το αεροπλάνο σε μια αραβική χώρα και να πει «Θέλω να πάρω συνέντευξη από τους γκέι»! Πρέπει να δημιουργήσεις ένα δίκτυο επαφών, να κερδίσεις την εμπιστοσύνη των συνομιλητών σου, να δείχνεις προσαρμοστικότητα κτλ. ΄Ολα αυτά παίρνουν πολύ χρόνο. Σε ορισμένες χώρες όπως τη Συρία και τη Σαουδική Αραβία είναι πολύ δύσκολο. Δεν μπόρεσα να πάρω απευθείας συνεντέυξεις παρά μόνο στην Αίγυπτο και τον Λίβανο. Μεγάλο μέρος της έρευνας έγινε μέσω του Ίντερνετ όπου προσπαθούσα να ανακαλύψω υπόγεια δίκτυα συναντήσεων και να γνωρίσω ανθρώπους μέσα από τα chat-rooms. Για να κατανοήσω καλύτερα την κοινωνική αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας ήταν απαραίτητη η συλλογή και η ανάλυση άρθρων, βιβλίων και ταινιών.

Ερ. Δεν είναι πρόβλημα το ότι αυτοί που δέχτηκαν να σας μιλήσουν προέρχονται από τα πιο προνομιούχα κοινωνικά στρώματα, πόσο μάλλον που οι συνεντεύξεις έγιναν στα αγγλικά και όχι στα αραβικά;

«Η Αγάπη χωρίς Όνομα» δεν αποτελεί επιστημονική και στατιστική έρευνα γύρω από τους ομοφυλόφιλους της Μέσης Ανατολής. Και σε καμία περίπτωση δεν είναι ανθρωπολογική μελέτη. Σκοπός μου ήταν να περιγράψω μια κατάσταση χρησιμοποιώντας διάφορες μαρτυρίες. Παρ’όλα αυτά θεωρώ ότι πέτυχα να έρθω σε επαφή με γκέι και λεσβίες από όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Ερ. Ποια πιστεύετε ότι είναι η σημαντικότερη ιδιαιτερότητα που αντιμετωπίζουν οι γκέι στη Μέση Ανατολή;

Είναι το ταμπού που υπάρχει γύρω από αυτό το θέμα. Στις παραδοσιακές αραβικές οικογένειες, οι έννοιες της τιμής και της ντροπής είναι πολύ σημαντικές. Ένα αγόρι ή ένα κορίτσι που δεν παντρεύεται, ντροπιάζει την οικογένειά του. Η πίεση που τους ασκείται είναι πολύ ισχυρή. Πολλοί προσπαθούν να καθυστερήσουν το γάμο όσο το δυνατό περισσότερο επιμηκύνοντας τον χρόνο των σπουδών τους. Έρχεται όμως η στιγμή που πρέπει να επιλέξουν: είτε θα αποκαλύψουν την ομοφυλοφιλία τους είτε θα ζήσουν μια διπλή ζωή. Μίλησα με αγόρια και κορίτσια που ταπεινώθηκαν, ξυλοκοπήθηκαν ή εκδιώχθηκαν από τις οικογένειές τους και άλλα που τα έστειλαν σε δήθεν ψυχοθεραπευτές επειδή τόλμησαν να μιλήσουν ανοιχτά για την ομοφυλοφιλία τους.

Ερ. Στο βιβλίο διαβάζουμε τη μαρτυρία μιας αιγύπτιας λεσβίας: «μια λεσβία κόρη δεν προκαλεί τόσο μεγάλη οικογενειακή κρίση όσο ένας γκέι γιος». Τί πιστεύετε γι’αυτό;

Οι αραβικές κοινωνίες είναι φαλλοκρατικές. Οι ελπίδες και η προσοχή των γονέων επικεντρώνονται κυρίως στους γιους. Για τα κορίτσια ο μεγάλος φόβος είναι να μην χάσουν την παρθενιά τους και να μην μείνουν έγκυες πριν τον γάμο. Η αδιαφορία ενός κοριτσιού απέναντι στα αγόρια καθησυχάζει τους γονείς σε μεγάλο βαθμό: τουλάχιστον δεν θα υπάρχει πρόβλημα μοιχείας αργότερα... Όταν όμως ένα κορίτσι αποφασίζει επίσημα να μην παντρευτεί, οι γονείς της αρχίζουν πραγματικά να ανησυχούν...

Ερ. Ποιες στρατηγικές υιοθετούν οι ομοφυλόφιλοι σε αυτές τις κοινωνίες για να αντισταθούν σε αυτές τις διακρίσεις;

Θα τις χαρακτήριζα κυρίως στρατηγικές υπεκφυγής. Η κυριότερη είναι να εγκαταλείψει κανείς το σπίτι του για μια πιο μεγάλη πόλη ή για το εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ρήξη με το οικογενειακό περιβάλλον που δημιουργεί άλλα προβλήματα, ψυχολογικής φύσεως. Περιστασιακά βλέπουμε κάποιες συλλογικές προσπάθειες, τη δημιουργία κάποιων οργανώσεων. Αλλά είναι ολιγάριθμες και δεν κρατάνε για πολύ. Όλοι φοβούνται τις επιπτώσεις, καθώς επίσημα η ομοφυλοφιλία τιμωρείται με ποινές φυλάκισης. Μόνο μία οργάνωση κινητοποιείται δημόσια για την προστασία των δικαιωμάτων των γκέι, η Χελέμ στη Βηρυτό.

Ερ. Σε αυτές τις χώρες το ΄Ιντερνετ δεν παρέχει κάποια διέξοδο;

Σίγουρα. Ο ρόλος του Ίντερνετ είναι πρωταρχικός. Πρώτα από όλα χρησιμεύει σαν μέσο ανταλλαγών και συναντήσεων προστατευμένων από την οικογένεια και τις αρχές. Στις μεγάλες πόλεις επιτρέπει την οργάνωση εκδηλώσεων και την ανταλλαγή πληροφοριών. Επιπλέον παρέχει πρόσβαση και ενημέρωση σχετικά με το τί συμβαίνει αλλού, πληροφορίες για ψυχολογική και νομική υποστήριξη, για τα δικαιώματα των γκέι σε άλλες χώρες του κόσμου κτλ. Με μια φράση, το ΄Ιντερνετ σπάει το αίσθημα της απομόνωσης. Τούτου λεχθέντος, η σχέση των γκέι στις αραβικές χώρες με το Ίντερνετ παραμένει καχύποπτη. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που η αστυνομία και οι πληροφοριοδότες της χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να «ψαρέψουν» ομοφυλόφιλους. Στο βιβλίο μου διηγούμαι την ιστορία ένός αιγυπτίου, του Αμγκάντ που ερωτεύτηκε ένα αγόρι μέσω του Ίντερνετ. Στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά ένας αστυνομικός που του πουλούσε έρωτα. Για πολλές εβδομάδες αντάλασσαν μηνύματα. Μια μέρα ο Αμγκάντ αποφάσισε να κατέβει στο Κάιρο για να συναντήσει τον αγαπημένο του. ‘Οταν έφτασε στον τόπο του ραντεβού, η αστυνομία τον περίμενε για να τον συλλάβει...