«Ντουζ πουάν» για το κυπριακό σύμφωνο συμβίωσης
Είναι μια από εκείνες τις (όχι σπάνιες) ημερομηνίες που αισθάνεσαι πως η Κύπρος αξίζει το πιο ολόψυχό μας δωδεκάρι. Η 26η Νοεμβρίου 2015 είναι η ημέρα που επέλεξε η κυπριακή Βουλή των Αντιπροσώπων για να γράψει ιστορία. Αν και μόλις 11 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το νησί της Αφροδίτης απέδειξε ότι δεν βάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα στο περιθώριο ούτε σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Με την ψήφο τους, οι κύπριοι βουλευτές έθεσαν τέρμα στις νομοθετικές παλινωδίες δύο ετών θεσπίζοντας μια για πάντα ένα σύμφωνο συμβίωσης που περιλαμβάνει και τα ζευγάρια ίδιου φύλου. Και βρέθηκαν ξαφνικά στην πρωτοπορία, δείχνοντας τον δρόμο στην κουρασμένη «μαμά» Ελλάδα που τώρα τρέχει ασθμαίνοντας για να τους προφτάσει.
Με αυτή την ψηφοφορία η Κύπρος γίνεται η δέκατη ευρωπαϊκή χώρα όπου ισχύει σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, χωρίς να ξεχνάμε βέβαια ότι σε άλλες 13 ισχύει ήδη ο πολιτικός γάμος για όλους (και η Σλοβενία πρόκειται να αποφασίσει για το θέμα με δημοψήφισμα στις 20 Δεκεμβρίου). Η Κύπρος κατέκτησε όμως και μια πρωτιά: Γίνεται και επίσημα η πρώτη χώρα με κατά πλειοψηφία ορθόδοξο πληθυσμό που κατοχυρώνει νομοθετικά τα ομόφυλα ζευγάρια και μάλιστα χωρίς να έχουν προηγηθεί δικαστικές καταδίκες. Και αυτό έχει ευρύτερη σημασία, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη όπου η Ορθόδοξη Εκκλησία πολλές φορές υπερθεματίζει σε ομοφοβία όχι τόσο για λόγους δόγματος, αλλά από υπερβάλλοντα αντιδυτικό ζήλο.
Αυτό είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει μόνο όταν τα ζευγάρια ίδιου φύλου αποκτήσουν νομική υπόσταση και κοινωνική παρουσία σε χώρες με ισχυρή ορθόδοξη παράδοση όπως η Κύπρος. Παρά την τεράστια κοινωνική και οικονομική της επιρροή και τον ιστορικό της ρόλο στο νησί του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, η εκκλησία της Κύπρου μπόρεσε να καθυστερήσει την ψήφιση του νόμου για δύο χρόνια και να επηρεάσει κάποιους κυβερνητικούς βουλευτές που συντάχθηκαν με το «όχι». Αυτό που δεν μπόρεσε τελικά ήταν να εμποδίσει το αναπόφευκτο. Και αυτό παρά τις κατά καιρούς έντονες παρεμβάσεις του αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου Β' για το θέμα όπως αυτή και αυτή.
Ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση προκαλεί η τεράστια πλειοψηφία των βουλευτών που συναίνεσαν, αφού σχεδόν τρεις στους τέσσερις τελικά τάχθηκαν υπέρ του νομοσχεδίου. Συνολικά 39 ψήφισαν «ναι», 12 ψήφισαν «όχι», ενώ τρεις απείχαν από την ψηφοφορία. Αν και η δεξιά κυβέρνησή του «Δημοκρατικού Συναγερμού» έφερε το νομοσχέδιο στη Βουλή θέλοντας να αποδείξει τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της, το κόμμα του προέδρου Αναστασιάδη τελικά άφησε τους βουλευτές του να ψηφίσουν κατά συνείδηση. Το αποτέλεσμα ήταν έξι από τους 20 βουλευτές του ΔΗ.ΣΥ να διαφοροποιηθούν από την κυβέρνηση ψηφίζοντας «όχι» - ανάμεσά τους και ο περιβόητος για τις κατά καιρούς ομοφοβικές του δηλώσεις Ανδρέας Θεμιστοκλέους. Αντίθετα, από τους 19 βουλευτές του αριστερού ΑΚΕΛ μόνο ένας ψήφισε «όχι». Άλλωστε η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ ήταν εκείνη που ξεκίνησε τη σύνταξη του νομοσχεδίου το οποία κληρονόμησε η σημερινή κυβέρνηση μετά τις προεδρικές εκλογές του 2013.
Παρά λοιπόν τις διαρροές από τον ΔΗ.ΣΥ, η ψηφοφορία στην κυπριακή βουλή απέδειξε ότι τόσο τα αριστερά όσο και τα δεξιά κόμματα μπορούν ανεξαρτήτως των ιδεολογικών τους διαφορών να συναινέσουν σε ένα βασικό ζήτημα ανθρώπινων δικαιωμάτων, κάτι που ελπίζουμε να αποτελέσει φωτεινό παράδειγμα και για την Ελλάδα. Εντύπωση προκαλεί πάντως ότι, σε αντίθεση με την αριστερά και τη δεξιά, αναλογικά τη χειρότερη επίδοση στην ψηφοφορία είχε το κεντρώο Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΗ.ΚΟ) των πρώην προέδρων Σπύρου Κυπριανού και Τάσσου Παπαδόπουλου. Και αυτό γιατί από τους οκτώ βουλευτές του, οι τρεις ψήφισαν «όχι» και τρεις απείχαν. Αν και το τελικό κείμενο που ψηφίστηκε δεν έχει δημοσιευτεί ακόμα στην εφημερίδα της κυβερνήσεως, μπορείτε να πάρετε μία γεύση από το κυπριακό σύμφωνο συμβίωσης ανοίγοντας εδώ.
Η ιστορική σημασία της ψηφοφορίας είναι ακόμα μεγαλύτερη αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι το 1998 οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις ήταν ποινικό αδίκημα στην Κύπρο, καθώς το νησί κληρονόμησε τους σχετικούς νόμους της βικτοριανής περιόδου από την περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας. Και χρειάστηκαν οι καταδικαστικές αποφάσεις του ευρωπαϊκού δικαστηρίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε συνδυασμό με τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Μεγαλονήσου στην Ε.Ε. για να καταργηθεί η σχετική νομοθεσία εν μέσω τεράστιων αντιδράσεων. Αν και πέρασαν μόλις 17 χρόνια πριν από τότε, σήμερα η Ελλάδα που δεν είχε ποτέ τέτοιους νόμους βλέπει την πλάτη της Κύπρου. Σε αυτό συνέβαλαν αναμφίβολα οι σχετικές εξελίξεις σε Βρετανία και ΗΠΑ που επηρεάζουν πολύ πιο άμεσα την κυπριακή κοινωνία, αφού χιλιάδες κύπριοι έχουν συγγενείς που μένουν εκεί μόνιμα. Αλλά και στην επίσης πρώην βρετανική αποικία της Μάλτας που ψήφισε το σύμφωνο συμβίωσης μόλις πέρσι. Και μάλιστα πολύ πιο εκτενές από το κυπριακό αφού περιλαμβάνει και την υιοθεσία.
Όπως και να έχει το πράγμα, μάλλον η Ελλάδα δεν θα μείνει για πολύ καιρό ουραγός των εξελίξεων αφού και εδώ η ψήφιση του συμφώνου στη Βουλή μοιάζει πλέον να είναι υπόθεση λίγων εβδομάδων. Μπορούμε δηλαδή να ελπίζουμε ότι τουλάχιστον θα αφήσουμε πίσω μας την Ιταλία όπου η κυβέρνηση Ρέντσι ακόμα το παλεύει - αλλά δεν είναι και λίγο να έχεις το Βατικανό στην αυλή σου! Από τη μεριά της αυτή η στήλη δεν θα κουραστεί να επαναλαμβάνει ότι, τόσο στην Κύπρο όσο και εδώ, το σύμφωνο απέχει από την κατάκτηση της πραγματικής ισότητας. Είναι όμως ένα κεκτημένο και πατώντας επάνω του μπορούμε πλέον με πρακτικά παραδείγματα να αναπτύξουμε την επιχειρηματολογία εκείνη που θα συμβάλλει -ελπίζω πολύ σύντομα- στην άρση και των υπόλοιπων διακρίσεων. Οι τίτλοι τέλους θα κάνουν καιρό να γραφτούν, αυτή όμως είναι μια πολύ καλή αρχή. Σε Ελλάδα και Κύπρο τα τελευταία λίγα χρόνια δεν είχαμε πολλές καλές ειδήσεις. Ένας λόγος παραπάνω να γιορτάσουμε μια μεγάλη, ιστορική ημέρα.