ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΟΚΤΟ: Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ ΣΕ ΕΝΑ ΣΠΙΤΙ

“Το σπίτι με περιμένει. Είναι το καταφύγιό μου, μακριά από τα κουδούνια του Palais Royal. Το απόλυτα παράλογο πείσμα του φυτικού βασιλείου γίνεται εκεί το παράδειγμά μου. Ξαναβρίσκω αναμνήσεις της εξοχής θαμμένες στο χρόνο, τότε που ονειρευόμουν το Παρίσι, όπως χρόνια αργότερα θα ονειρευόμουν να αποδράσω απ’ αυτό. Τα νερά στις δεξαμενές και το φως του ήλιου ζωγραφίζουν στους τοίχους του δωματίου μου κυματισμούς σαν από ψεύτικο μάρμαρο. Η άνοιξη ξεφαντώνει παντού.”

 

Εδώ και τρεις μήνες έχει ανοίξει για το κοινό ως μουσείο το σπίτι του μεγάλου ζωγράφου, σκηνοθέτη και συγγραφέα Ζαν Κοκτό στο Μιλί-Λα-Φορέ, 51 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Παρισιού.  Πραγματικός “αναγεννησιακός άνθρωπος”,  o Cocteau διέπρεψε σε όλες τις τέχνες - αν και οι συμπατριώτες του τον αποκαλούν “ο Ποιητής” καθώς θεωρούσε ότι όλα του τα έργα αποτελούν μορφές ποιητικής έκφρασης. Συναναστράφηκε κοινωνικά και συνεργάστηκε επαγγελματικά με τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα τον οποίο και σημάδεψε με το πολύπλευρο ταλέντο του: Μαρσέλ Προυστ, Αντρέ Ζιντ, Πάμπλο Πικάσο, Γκιγιόμ Απολινέρ, Αμεντέο Μοντιλιάνι, Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, Ερίκ Σατί, Κολέτ, Κοκό Σανέλ, Εντίθ Πιαφ, Ζαν Ζενέ: η λίστα είναι πραγματικά ατελείωτη.

Ο Κοκτό αγοράζει το σπίτι το 1947 και μένει εκεί μέχρι το θάνατό του το 1963. Το ανακαλύπτει τον καιρό που διατηρεί δωδεκαετή θυελλώδη δεσμό με το Ζαν Μαρέ, το μεγαλύτερο γόη του γαλλικού κινηματογράφου,  ο οποίος θα σώσει το συγγραφέα από την εξάρτησή του στο όπιο και θα πρωταγωνιστήσει σε ταινίες του όπως “Η Ωραία και το Τέρας”. Όταν ο δεσμός τους λήγει, ο Κοκτό συνδέεται με τον εξίσου ελκυστικό νεαρό ηθοποιό Εντουάρ Ντερμίτ (πρωταγωνιστή στην κινηματογραφική μεταφορά των “Τρομερών Παιδιών”) τον οποίο και θα υιοθετήσει προκειμένου να του κληροδοτήσει την περιουσία του. Μετά το θάνατο του ποιητή το 1963, ο Ντερμίτ απαρηγόρητος κλείνεται στο σπίτι παρέα με τις αναμνήσεις του. Αν και διατηρεί ανέπαφη μια ανυπολόγιστης αξίας καλλιτεχνική συλλογή που αριθμεί 300 έργα τέχνης, δεν θα καταφέρει μέχρι το θάνατό του το 1995 να κάνει πραγματικότητα το όνειρό του: να μετατρέψει σε μουσείο το σπίτι όπου έζησε και πέθανε ο Jean Cocteau.

Δύο αυτοπροσωπογραφίες του Κοκτό και ένα πορτρέτο που του έφτιαξε ο Γουόρχολ.

Το σπίτι αγοράστηκε το 2001 από τον Πιερ Μπερζέ, χήρο, συνεταίρο  και διαχειριστή της περιουσίας του Ιβ Σεν Λοράν, μεγάλο μαικήνα των τεχνών και διάσημο για τη φιλανθρωπική του δράση σχετικά με τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και τη μάστιγα του Αids. Από την πρώτη στιγμή ο Μπερζέ θα βάλει μπροστά το σχέδιό του για να γίνει πραγματικότητα το όνειρο του Ντερμίτ: χρειάστηκαν εννιά χρόνια και 8 εκατομμύρια ευρώ με τη συνδρομή των τοπικών αρχών  και του οίκου Καρτιέ για να ανοίξει επιτέλους το σπίτι ως μουσείο για το κοινό. Πέρα από τους κήπους, την επίπλωση και τη διακόσμηση που φέρουν τη σφραγίδα της μεγαλοφυίας του Κοκτό, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει πίνακες, σχέδια, φωτογραφίες, χειρόγραφα και γλυπτά με την υπογραφή όχι μόνο του ίδιου αλλά και καλλιτεχνών με τους οποίους συνδέθηκε φιλικά όπως ο Πικάσο, ο Γουόρχολ και ο Μοντιλιάνι. Στα εγκαίνια παραβρέθηκε ο υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας Φρεντερίκ Μιτεράν.

Πορτρέτα του Κοκτό από τους Μοντιλιάνι, Ντιέγκο Ριβέρα και Μοϊζ Κίζλινγκ.

 
Ο Κοκτό θα παραμείνει για πάντα στο πάνθεον της γαλλικής κουλτούρας για τον τρόπο που συνδύασε τον κλασικισμό και την πρωτοπορία σε μυθιστορήματα όπως  τα “Τρομερά Παιδιά”, θεατρικά έργα όπως οι “Τρομεροί Γονείς”, η “Ανθρώπινη Φωνή” και η “Διαβολική Μηχανή” και ταινίες όπως η “Ωραία και το Τέρας” και η τριλογία του “Ορφέα” καθώς και τις συνεργασίες του με τα “Ρωσικά Μπαλέτα” του Ντιαγκίλεφ. Πέρα από τη σχέση του με το  Μαρέ (η αλληλογραφία τους  πουλήθηκε πέρσι σε δημοπρασία για το αστρονομικό ποσό των 240 χιλιάδων ευρώ!) και τον Ντερμίτ, ο ποιητής συνδέθηκε ερωτικά και με το νεαρό ποιητή Ρεϊμόν Ραντιγκέ.

Αυτός ο πρώτος του έρωτας ήταν και ο πιο οδυνηρός: ο ξαφνικός θάνατος του Ραντιγκέ το 1923 ήταν αυτός που τον βύθισε στη θλίψη και τον έριξε στην κόλαση του οπίου. Ήταν η γνωριμία του με το  Ζαν Μαρέ που του έσωσε τη ζωή - αλλά και τον ταλαιπώρησε συναισθηματικά με τις απιστίες του. Πάντως, ακόμα και σε περιόδους πολύ δύσκολες όπως η γερμανική κατοχή –όταν είχαν μπει στο στόχαστρο του ακροδεξιού τύπου- οι δύο άντρες δεν έκρυψαν ποτέ ότι μοιράζονται τη ζωή τους. Σε όλη του τη ζωή ο Κοκτό στηλίτευε στα γραπτά του την ομοφοβία, όπως σε αυτό εδώ το απόσπασμα:

“Όσο πίσω και να γυρίσω στις αναμνήσεις μου, ακόμα και στην εποχή που ακόμα ο νους δεν επηρεάζει τις αισθήσεις, βρίσκω ίχνη του έρωτά μου για τα αγόρια. Πάντα αγαπούσα το ισχυρό φύλο, που βρίσκω πλέον θεμιτό να το αποκαλώ “το ωραίο φύλο”. Για τις  δυστυχίες μου ευθύνεται μια κοινωνία που καταδικάζει το σπάνιο σαν να είναι έγκλημα και μας υποχρεώνει να αρνηθούμε την πραγματική κλίση μας.”

Ο Κοκτό με το Ζαν Μαρέ, ο Μαρέ στο “Ορφέα” και ο Εντουάρ Ντερμίτ



Πέρα από την αγάπη και το θαυμασμό που έτρεφε ο Κοκτό για την Ελλάδα,  η σημερινή ανάρτηση συνδέεται με τη χώρα μας για έναν ακόμα λόγο: δείχνει πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα σε κοινωνίες όπου ιδιώτες και Πολιτεία κάνουν το παν για να προστατεύσουν και να αναδείξουν την πολιτιστική τους κληρονομιά. Για να αντιληφθεί κανείς τη διαφορά, δεν χρειάζεται παρά να κάνει την οδυνηρή σύγκριση με την περίπτωση της πολύτιμης κληρονομιάς του Αλέξανδρου Ιόλα που αφέθηκε να ρημάξει και να σκορπιστεί από όλους τους άμεσα εμπλεκόμενους, ιδιώτες και κράτος.

Ο Ζαν Κοκτό διάλεξε για τελευταία του κατοικία το παρεκκλήσι του Saint Blaise des Simples το οποίο διακόσμησε ο ίδιος, λίγα μέτρα από το σπίτι του στο Μιλί-Λα-Φορέ. Στο δάπεδο μια επιγραφή σημαδεύει το σημείο όπου αναπαύεται για πάντα: “Je reste avec vous” – “Παραμένω Μαζί Σας”.